| ผู้เขียน | กองบรรณาธิการศิลปวัฒนธรรม |
|---|---|
| เผยแพร่ |
“กบฏจีนนายก่าย” การกบฏครั้งสำคัญของ “ชาวจีน” ในสมัย กรุงศรีอยุธยา นับเป็นเหตุการณ์ใหญ่ช่วงต้นแผ่นดิน สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ
มูลเหตุของกบฏสืบย้อนกลับไปเมื่อครั้งสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ ยังดำรงตำแหน่ง “กรมพระราชวังบวรสถานมงคล” หรือวังหน้าในสมัยของพระเชษฐาของพระองค์ คือสมเด็จพระสรรเพชญ์ที่ 9 (พ.ศ. 2251-2275) หรือพระเจ้าอยู่หัวท้ายสระ พระองค์จึงมีสิทธิอย่างถูกต้องในการสืบราชบัลลังก์ต่อจากพระเชษฐา
แต่ในบั้นปลายพระชนมชีพของพระเจ้าอยู่หัวท้ายสระ ทรงต้องการให้พระราชโอรสสืบราชสมบัติมากกว่า เจ้าฟ้าอภัย จึงกลายเป็นผู้ท้าชิงราชบัลลังก์กับสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ หรือกรมพระราชวังบวรสถานมงคลในขณะนั้นทันที แต่สุดท้ายสงครามชิงราชสมบัติจบลงด้วยชัยชนะของกรมพระราชวังบวรสถานมงคล
คำให้การชาวกรุงเก่า เล่าว่า ภายหลังเหตุการณ์สงบแล้ว กรมพระราชวังบวรสถานมงคลได้ขึ้นครองราชย์เฉลิมพระนามว่า พระเจ้าบรมราชา และสำเร็จโทษเจ้าฟ้าอภัยกับเจ้าฟ้าปรเมศร์ พระราชโอรสของพระเจ้าอยู่หัวท้ายสระ ผู้สบคบคิดชิงราชสมบัติกับพระองค์
ปีถัดมาภายหลังการปราบดาภิเษก เถลิงราชสมบัติแห่งกรุงศรีอยุธยาของสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) เล่าถึงเหตุการณ์เมื่อ พ.ศ. 2277 ว่า ชาวจีนเกิดความไม่พอใจสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศเกี่ยวกับกรณีการประหารชีวิตเจ้านายและขุนนางที่เกี่ยวข้องกับเจ้าฟ้าอภัย จึงมีการสมคบคิดกันก่อความวุ่นวายแต่ความแตกเสียก่อน ดังความว่า
“ครั้น ณ เดือน ๑๐ แรม ๑๐ ค่ำ เพลาค่ำ ผู้อยู่รักษากรุงเทพมหานคร (กรุงศรีอยุธยา) บอกหนังสือขึ้นไปกราบบังคมทูลพระกรุณาว่า จีนนายไก้ (สะกดตามต้นฉบับ – ผู้เขียน) คบคิดกันเพลาค่ำยกขึ้นมา จะเข้าปล้นเอาพระราชวังหลวงประมาณ ๓๐๐ คน ข้าพระพุทธเจ้า (ผู้อยู่รักษากรุง) ทั้งปวงชวนกันออกไล่ตีแตกจีนแตกหนีกระจัดกระจายไป”
ชาวจีนกลุ่มดังกล่าวคือจีนจากชุมชนนายก่าย พากันรวมสมัครพรรคพวก รวมกำลังกันได้ 300 คน วางแผนเตรียมการบุกเข้าไปปล้นพระราชวังหลวงแล้วจึงหลบหนี ขณะนั้นสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศไม่ได้ประทับอยู่ในกรุงศรีอยุธยา แต่เสด็จไปคล้องช้างที่เมืองลพบุรี
อย่างไรก็ตาม การกบฏครั้งนี้วางแผนไม่รัดกุมพอ ข่าวรั่วไหลไปถึงผู้รักษากรุงฯ วังหลวงจึงนำกำลังเข้าปราบปรามเป็นผลสำเร็จ เมื่อสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศทรงทราบ จึงเสด็จกลับกรุงศรีอยุธยา แล้วทรงให้ดำเนินการไต่สวนสืบหาความจริงต่าง ๆ ดังความว่า
“ทรงทราบแล้ว เพลาตี ๑๑ ทุ่มจะรุ่งขึ้นวันแรม ๑๑ ค่ำ ก็เสด็จพระราชดำเนินลงมา ณ กรุงเทพมหานครศรีอยุธยา ครั้นเสด็จพระราชดำเนินมาถึงกรุงแล้ว จึงทรงพระกรุณาให้สืบสาวจับจีนซึ่งคบคิดกัน จับได้ ๒๘๑ คน ทรงพระกรุณาสั่งให้ลงพระราชอาชญาขับเฆี่ยนโบยตี ที่เป็นเหตุ ๑๐ คนให้ประหารชีวิตเสีย ที่ปลายเหตุนั้นให้จำไว้ ณ คุก”
สรุปว่ามีคนจีนถูกจับกุมทั้งสิ้น 281 คน จากเหตุการณ์ “กบฏจีนนายก่าย” พระเจ้าแผ่นดินทรงมีบัญชาให้ประหารชีวิตต้นคิดและผู้นำกบฏทั้งสิ้น 10 คน ส่วนคนอื่น ๆ ให้ลงพระราชอาญาและจำคุก จากตัวเลขผู้ก่อการ ผู้ถูกจับกุม และถูกประหารชีวิต ที่มีเป็นหลักร้อย-หลักสิบ เทียบกับจำนวนประชากรของชุมชนจีนย่านคลองนายก่ายถือว่ามีจำนวนไม่มากนัก เพราะนี่คือชุมชนย่านการค้าขนาดใหญ่ของ ชาวจีน สมัยอยุธยา
จะเห็นว่าราชสำนักอยุธยาเข้มงวดและระมัดระวังในการปราบปรามฝ่าย “กบฏจีนนายก่าย” อย่างมาก โดยแยกแกนนำออกจากไพร่พลที่ทำตามคำสั่งผู้นำ ไม่เหมารวมทั้งหมด เพื่อป้องกันมิให้กระทบความสัมพันธ์ระหว่างอยุธยากับชาวจีนกลุ่มอื่น ๆ แม้ตามกฎหมายและจารีตสมัยอยุธยาแล้ว การก่อกบฏสามารถนำมาซึ่งการล่มสลายของทั้งชุมชน เพราะผู้เกี่ยวข้องจะต้องโทษประหาร 9 ชั่วโคตร
การปราบปรามกบฏครั้งนั้นจึงไม่มีผลทำให้ชุมชนจีนคลองนายก่ายถึงคราวอวสาน ทางการเชื่อว่าชาวจีนในย่านนี้ส่วนใหญ่มิได้มีส่วนเกี่ยวข้องกับกบฏ ดังจะพบว่าใน พ.ศ. 2310 เมื่อกองทัพอังวะเข้าล้อมกรุงศรีอยุธยา ไพร่พลจากชุมชนจีนนายก่ายภายใต้การนำของหลวงอภัยพิพัฒน์ (จีน) จำนวน 2,000 นาย คือกองกำลังอาสาที่เข้ารบต่อต้านฝ่ายพม่า โดยนำกำลังออกไปตีค่ายอังวะที่ค่ายโพธิ์สามต้น ก่อนถูกข้าศึกตีแตกพ่ายกลับมา จนต้องถอยไปตั้งหลักอยู่ที่วัดทะเลหญ้า (วัดบรมวงศ์อิศวรารามในปัจจุบัน)
ถือเป็นการยืนยันการมีอยู่ของชุมชนจีนย่านคลองนายก่าย ซึ่งดำรงอยู่จนถึงฉากสุดท้ายของ กรุงศรีอยุธยา และมีบทบาทสำคัญในช่วงเสียกรุงฯ ครั้งที่ 2 ด้วย
อ่านเพิ่มเติม :
- “กบฏธรรมเถียร” กบฏไพร่ครั้งแรกในสมัยพระเพทราชา
- กบฏต่างชาติในกรุงศรีอยุธยา เปิดชนวนทั้งแขก-ญี่ปุ่น บุกยึด-ปล้นถึงในพระราชวังได้
อ้างอิง :
กำพล จำปาพันธ์ และโมโมทาโร่. (2566). Downtown Ayutthaya ต่างชาติต่างภาษา และโลกาภิวัตน์แรกในสยาม-อุษาคเนย์. กรุงเทพฯ : มติชน.
ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๖๔ : พงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม). (2479). พิมพ์ในงานปลงศพ คุณหญิงปฏิภาณพิเศษ (ลมุน อมาตยกุล) ณ วัดประยูรวงศาวาส. กรุงเทพฯ : โสภณพิพรรฒธนากร.
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 18 กันยายน 2566
