| ที่มา | เล่นแร่แปลภาพ ประวัติศาสตร์สยามจากเบื้องหลังภาพถ่าย |
|---|---|
| ผู้เขียน | นักรบ มูลมานัส |
| เผยแพร่ |
เก้าอี้ แบบตะวันตกได้กลายมาเป็นเครื่องเรือนชิ้นสำคัญในชีวิตประจำวันของชนชั้นสูง ประโยชน์ใช้สอยของเก้าอี้ที่อาจมีเพื่อโชว์มากหน่อย ใช้น้อยหน่อย ในสมัยรัชกาลที่ 4 ก็ได้ใช้จริงมากขึ้น ในจดหมายเหตุพระราชกิจรายวัน พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ 5 กล่าวว่าใน พ.ศ. 2423 พระองค์ทรงได้รับของขวัญปีใหม่เป็นเก้าอี้หลายตัว
“วันนี้เป็นวันปีใหม่รับก๊าศแจกก๊าศแจกขนมตามเคย เจ้านายข้าราชการถวายของต่างๆ ในวันปีใหม่ คือ …องค์ดิษฐถวายเก้าอี้เตรกะลิงแชหวาย 1 เก้าอี้อีซี่แชนั่งได้นอนได้ 1 รวม 2 กรมพิชิตถวายเก้าอี้อีซี่แชเหมือนเตียงนอน 1”
แสดงให้เห็นค่านิยมของคนยุคนั้นที่เห็นว่าเก้าอี้ฝรั่งเป็นของดีมีราคาอยู่ไม่น้อย
ความรุ่มรวยของราชสำนักสยามและความนิยมสูงสุดในการใช้เก้าอี้ ปรากฏในการตกแต่งในพระที่นั่งสุทไธสวรรย์ปราสาท จอห์น ทอมสัน (John Thomson) ถ่ายภาพในพระที่นั่งองค์นี้ไว้ในสมัยรัชกาลที่ 4 พระสงฆ์ เจ้านาย และข้าราชบริพารทั้งหมดนั่งลงกับพื้น
ผ่านไปราว 40 ปี ภาพถ่ายในพระราชพิธีบำเพ็ญพระราชกุศลสมโภชพระอัฐิพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนสุพรรณภาควดี พระราชธิดาในรัชกาลที่ 5 แสดงให้เห็นการตกแต่งภายในที่มีความ “ฝรั่ง” มากขึ้น มาถึงตอนนี้ไม่มีการนั่งบนพื้นอีกต่อไป เก้าอี้หลายประเภทจัดวางเรียงรายอยู่ในพระที่นั่ง ทั้งเก้าอี้สำหรับพระสงฆ์ที่ตั้งอยู่บนอาสนะอีกที พระราชอาสน์ของรัชกาลที่ 5 ที่ขนาบข้างด้วยโต๊ะเครื่องประกอบพระราชอิสริยยศซึ่งแสดงถึงความสำคัญสูงสุด
และที่น่าสนใจที่สุดคือหมู่เก้าอี้ทางขวามือของผู้อ่าน เก้าอี้ระดับตำนานของวงการการออกแบบอย่าง เก้าอี้โทเน็ท (Thonet chair) ได้มาปรากฏในที่นี้ด้วย
ราว พ.ศ. 2379 (ค.ศ. 1836) ช่วงเวลารุ่งโรจน์แห่งการปฏิวัติอุตสาหกรรม มิคาอิล โทเน็ท (Michael Thonet) ได้คิดค้นเทคโนโลยีการดัดไม้ให้โค้งงอด้วยไอน้ำจนสำเร็จ เขานำเทคนิคนี้มาผลิตไม้ที่โค้งงอเป็นทรวดทรงลงตัวและประกอบขึ้นเป็นเก้าอี้ที่ทันสมัย นอกเหนือจากความโมเดิร์นในการออกแบบและวิธีการผลิตแล้ว เก้าอี้ของโทเน็ทยังใช้วัสดุไม่มาก และถอดออกเป็นชิ้นๆ เพื่อแพ็กลงในบรรจุภัณฑ์ที่สะดวกสำหรับการขนส่ง (เรียกได้ว่าเป็น IKEA ยุคบุกเบิก)
ทุกปัจจัยที่ตอบโจทย์ ประกอบกับขีดความสามารถของกลไกการผลิตด้วยระบบอุตสาหกรรม กับระลอกคลื่นแรกของโลกาภิวัตน์ ทำให้ “เก้าอี้โทเน็ท” โด่งดังขึ้นแท่น เก้าอี้ best-seller ระดับโลก
Coffee Shop Chair No.14 คือชื่อรุ่นของเก้าอี้ที่ปรากฏในภาพถ่ายในพระที่นั่งสุทไธสวรรย์ปราสาท เก้าอี้รุ่นนี้ได้รับการขนานนามว่าเป็น ประธานของเก้าอี้ทั้งปวง (chair of chairs) ในราวต้นคริสต์ศตวรรษที่ 20 กิจการของโทเน็ทมีลูกจ้างกว่า 25,000 คน ทำงานใน 60 โรงงานทั่วยุโรปเพื่อส่งออกเก้าอี้โมเดลนี้ไปทั่วโลก
ความโมเดิร์นนี้ได้กลายมาเป็นความคลาสสิกของสมัยใหม่ กิจการของโทเน็ทยังคงดําเนินต่อมาถึงทุกวันนี้ มีสถิติที่น่าสนใจว่าเฉพาะ Coffee Shop Chair No.14 แบบเดียว ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันบริษัทได้ผลิตขายไปราวๆ 50 ล้านตัวแล้ว
การปรากฏของเก้าอี้โทเน็ทในราชสำนัก สะท้อนรสนิยมในการบริโภคที่ทันสมัยของชนชั้นนำสยาม การนั่งบนเก้าอี้กลายเป็นวิธีการแสดงความเป็นผู้เจริญแล้ว และเป็นแบบอย่างให้ราษฎรฝันใฝ่ว่าจะได้ลุกขึ้นจากพื้นและซื้อหาเก้าอี้ฝรั่งมาไว้หย่อนก้นลงไปบ้าง แต่ด้วยบริบทเศรษฐกิจและสังคมสมัยนั้น เก้าอี้ที่ถือเป็น “ที่นั่งสูง” ของชนชั้นสูง จะอยู่สูงเกินกว้าที่ราษฎรทั่วไปจะเอื้อมถึงหรือไม่
อ่านเพิ่มเติม :
- “เก้าอี้ไม้” ไม่ใช่แค่เฟอร์นิเจอร์ เป็น “ของสะสม” มีมูลค่า เล่าประวัติศาสตร์ในตัวมันเอง
- ค้นพบ “พระเก้าอี้งาช้าง” ของสมเด็จพระพันวัสสาอัยยิกา เก็บรักษาที่วัดอนงคาราม
หมายเหตุ : บทความนี้คัดย่อจาก นักรบ มูลมานัส. เล่นแร่แปลภาพ ประวัติศาสตร์สยามจากเบื้องหลังภาพถ่าย, สำนักพิมพ์มติชน, พิมพ์ครั้งแรก มีนาคม 2565
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 31 มกราคม 2566
