ผู้คนที่อาศัยอยู่ในดินแดนที่เป็นประเทศญี่ปุ่นและประเทศไทยทุกวันนี้มีความสัมพันธ์กันมายาวนาน ดังที่อาจารย์อิชิอิ โยเนะโอะ ได้ตั้งชื่อหนังสือของอาจารย์ไว้ว่า “600 ปี ความสัมพันธ์ไทย-ญี่ปุ่น” โดยเริ่มจากความสัมพันธ์ทางการค้าระหว่างเมืองท่าอยุธยาและเมืองท่าริวกิว ซึ่งปัจจุบันคือบริเวณเกาะโอกินาวา

การแลกเปลี่ยนระหว่างผู้คนทั้งสองดินแดนปรากฏหลักฐานให้เห็นเรื่อยมาตั้งแต่สมัยอยุธยาที่รู้จักกันดี เช่น หมู่บ้านญี่ปุ่นที่อยุธยา รวมทั้งเรื่องราวเกี่ยวกับ ยามาดะ นางามะซะ ขุนนางไทยชาวญี่ปุ่นสมัยพระเพทราชา (พ.ศ. ) กระทั่งถึงรูปปั้นชาวโอกินาวาที่วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม ซึ่งพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 โปรดให้สร้างรูปคนต่างชาติ 32 ชาติขึ้น พร้อมโคลงบรรยายลักษณะการแต่งกายของคนแต่ละชาติประจำไว้ในศาลาทั้ง 16 หลัง ภายในวัด ซึ่งปัจจุบันเหลือเพียง 2 รูป คือ รูปจีนซัวเถา และรูปชาวโอกินาวา

สถานที่แห่งความทรงจำของชาวญี่ปุ่นอีกแห่งหนึ่งในกรุงเทพฯ คือ หอเก็บกระดูกชาวญี่ปุ่น ภายในวัดราชบุรณะ ซึ่งเป็นวัดเก่าสร้างมาตั้งแต่ก่อนสถาปนากรุงเทพฯ เป็นราชธานี และได้บูรณะใหม่เมื่อแรกตั้งกรุงเทพฯ

หอเก็บกระดูกแห่งนี้ สร้างขึ้นเพื่อเป็นสุสานสำหรับชาวญี่ปุ่นที่อาศัยอยู่ในเมืองไทย โดยเฉพาะในกรุงเทพฯ ซึ่งมีปริมาณมากขึ้นตั้งแต่สมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ซึ่งบางส่วนเป็นข้าราชการและเจ้าหน้าที่ของบริษัทห้างร้านญี่ปุ่นที่เข้ามาเปิดหน่วยงานและกิจการในไทย และบางส่วนเป็นพ่อค้าเอกชนที่เข้ามาแสวงโชคในดินแดนใหม่ ตลอดจนแรงงานอพยพทั้งหญิง-ชาย ที่เข้ามาทำนาและขายแรงงานในสยาม

น่าสนใจที่ว่าชาวญี่ปุ่นกลุ่มแรกที่เดินทางมายังสยาม คือ “คารายุกิซัง” หรือ “หญิงโสเภณี” จากจังหวัดทางภาคใต้ของญี่ปุ่น ดังปรากฏหลักฐานในสมุดบันทึกรายชื่อชาวญี่ปุ่นที่ถึงแก่กรรมในไทย ซึ่งเก็บรักษาไว้ภายในหอเก็บกระดูกแห่งนี้

ความพยายามของชุมชนชาวญี่ปุ่นที่จะสร้างสุสานเริ่มตั้งแต่ พ.ศ. 2440 แต่ได้รับอนุมัติให้สร้างจริงเมื่อ พ.ศ. 2475 (ตรงกับปีที่เปลี่ยนแปลงการปกครองพอดี) โดยมีพระญี่ปุ่นและฟุจิอิ ชินสุอิ นักเรียนที่กำลังศึกษาอยู่ในเมืองไทยขณะนั้น เป็นผู้ประสานงาน จนกระทั่ง พ.ศ. 2478 จึงได้ก่อสร้างอาคารคอนกรีต 3 ชั้น เลียนแบบสถาปัตยกรรมจากวัดคินคะคุจิ ในเมืองเกียวโต โดยได้รับเงินบริจาคจากสมาคมญี่ปุ่นแห่งสยาม และได้อัญเชิญพระพุทธรูปศากยมุนี จากวัดไทย-ญี่ปุ่น ที่เมืองนาโงยะมาประดิษฐาน

หอเก็บกระดูกแห่งนี้รอดพ้นจากการทิ้งระเบิดในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 มาได้อย่างหวุดหวิด พร้อมกับองค์พระปรางค์ของวัด ในขณะที่บริเวณอื่นของวัดโดนระเบิดเสียหายหนัก เนื่องจากบริเวณรอบๆ วัดเป็นจุดยุทธศาสตร์สำคัญ เช่น โรงไฟฟ้า และสะพานพระพุทธยอดฟ้า โดยปัจจุบันมีพระสงฆ์ชาวญี่ปุ่นดูแลสุสานแห่งนี้อยู่

---

เผยแพร่ครั้งแรกในระบบออนไลน์ เมื่อ 25 เมษายน 2560