| ผู้เขียน | ชิษณุพงศ์ แจ่มปัญญา |
|---|---|
| เผยแพร่ |
ศิลปะพื้นเมืองโดยส่วนใหญ่จะมีวิถีอยู่คู่กับความเชื่อต่าง ๆ หนังตะลุงที่เป็นศิลปะการแสดงทางภาคใต้ก็เช่นเดียวกัน โดยศิลปินหนังตะลุงมีความเชื่อที่เป็น “ข้อปฏิบัติ” ยึดถือกันมาช้านาน หากกระทำอย่างผิดแผกไปแล้วจะเกิดสิ่งไม่ดีหรือเภทภัยเข้าสู่ตัว และผิดหลักที่มีมาแต่โบราณกาล สิ่งที่ศิลปินหนังตะลุง ต้องปฏิบัติ อย่างเคร่งครัด คือ การไหว้ครูอาจารย์ ไหว้เจ้าที่เจ้าทาง และไหว้แม่พระธรณีก่อนที่จะทำการแสดงแต่ละครั้ง หากไม่ไหว้ก็อาจเจ็บป่วยถึงขั้นล้มหมอนนอนเสื่อได้ ข้อปฏิบัตินี้ยังรวมถึงการห้ามลอดไม้ค้ำต้นกล้วย ตามความเชื่อว่าหากลอดจะทำให้ศิลปินป่วยไข้ได้เช่นเดียวกัน
ความเชื่อที่เป็นข้อปฏิบัติอื่น ๆ อย่างการห้ามเล่นหนังตะลุงในงานแต่งงาน ซึ่งถือว่างานวิวาห์ของคู่บ่าวสาวเป็นการแสดงหนังสด จะทำให้หนังตะลุงเปรียบเสมือนหนังแห้ง อันเป็นสิ่งที่ไม่เหมาะไม่ควรมาแต่โบราณ ถือเป็นอัปมงคล อีกทั้งห้ามเล่นหนังตะลุงในงานศพ เพราะจะทำให้หนังตะลุงมีกลิ่นศพติดอยู่และจะไม่มีคนจ้างงานอีกต่อไป รวมถึงการห้ามทานข้าวที่ตกพื้น และห้ามรับประทานอาหารหากพูดไว้ว่าจะไม่รับประทาน เชื่อว่าหากเปลี่ยนใจมารับประทานภายหลัง ในอนาคตจะถูกเจ้าภาพยกเลิกงานแสดง เหล่านี้ล้วนแล้วแต่เป็นสิ่งที่ศิลปินหนังตะลุงพึงปฏิบัติทั้งสิ้น
ข้อปฏิบัติที่สืบเนื่องมาตั้งแต่โบราณเหล่านี้ เปรียบเสมือน “กุศโลบาย” หรือกุศลอันดีที่ผู้เฒ่าผู้แก่ได้ฝังรากไว้กับความเชื่อเหล่านี้ กล่าวคือ ข้อปฏิบัตินี้มีนัยยะสำคัญและเหตุผลของตัวมันเอง ข้อปฎิบัติที่เคร่งครัดอย่างการไหว้ครูบาอาจารย์ เจ้าที่เจ้าทาง หรือพระแม่ธรณี ก็เป็นการปลูกฝังความมีสัมมาคารวะ รู้จักเคารพ อ่อนน้อมต่อบุคคล และสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ทำให้ศิลปินประสบแต่ความสุขความเจริญ หรือการห้ามลอดไม้ค้ำต้นกล้วยก็ป้องกันยางกล้วยตกใส่เสื้อผ้า ทำให้ซักล้างยาก
ส่วนการห้ามแสดงในงานแต่งงานหรืองานศพ ก็เป็นความต้องการที่จะให้แขกเหรื่อที่มาร่วมงานเหล่านี้ ได้มุ่งให้ความสนใจกับงานนั้นอย่างเต็มที่ ไม่มัวแต่ดูการแสดง ส่วนการห้ามรับประทานข้าวตกพื้น ก็เป็นการป้องกันโรคภัยไข้เจ็บจากอาหารที่ตกพื้น และการห้ามรับประทานอาหารหากพูดไว้ว่าจะไม่รับประทานนั้น ก็เป็นการปลูกฝังให้รู้จักรักษาสัจจะ ไม่ตระบัดสัตย์
การปลูกฝังบางสิ่งบางอย่างที่ดีนั้นมักมาพร้อมกับความเชื่อที่ผู้คนศรัทธาและเชื่อมั่น จะทำให้เกิดการซึบซับและปฏิบัติตามอย่างง่าย อาจด้วยความกลัวในสิ่งที่มองไม่เห็น หรือความกลัวสิ่งอื่น ๆ ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดคือ ห้ามผิวปากตอนกลางคืน เพราะว่าจะมีผีมาลักพาไป เป็นอุบายที่มิให้ผู้คนส่งเสียงรบกวนผู้อื่นยามวิกาล
ข้อปฏิบัติเหล่านี้ล้วนเป็นกุศโลบายที่จะทำให้ผู้ทำตามนั้นเกิดประโยชน์ต่อตัวเองและผู้อื่นในสังคม
อ้างอิง :
บุษกร บิณฑสันต์. (2554). ดนตรีภาคใต้ ศิลปิน การถ่ายทอดความรู้ พิธีกรรมและความเชื่อ. กรุงเทพ : สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
เผยแพร่ออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ : 18 กรกฎาคม 2562
