“ดนตรีแจ๊ซ” ต้นกำเนิดจากทาส สู่อิสรภาพแห่งเสียงดนตรี

หลุยส์ อาร์มสตองและเหล่านักดนตรี กำลังบรรเลงเพลงแจ๊ซที่สนามฮอกกี้ในร่มเอ็ดมันตัน การ์เดนส์ ในปี 1957 ดนตรีแจ๊ซ
หลุยส์ อาร์มสตองและเหล่านักดนตรี กำลังบรรเลงเพลงแจ๊ซที่สนามฮอกกี้ในร่มเอ็ดมันตัน การ์เดนส์ ในปี 1957 (ภาพโดย Provincial Archives of Alberta ใน Flicker)

ดนตรีแจ๊ซ อิสระในการสื่อสารผ่านเสียงดนตรี ที่ไม่เหมือนใคร

แจ๊ซ (Jazz) คือดนตรีที่เต็มไปด้วยอิสระในการสื่อสารและแสดงออกผ่านเสียงดนตรีที่ไม่เหมือนใครในแวดวงดนตรี ทุกเสียง ทุกจังหวะของดนตรีประเภทนี้ สามารถบอกเล่าเรื่องราวที่ไม่เหมือนกันในแต่ละการแสดงได้อย่างลงตัว

แล้วต้นกำเนิดแนวดนตรีที่คนทั่วโลกชื่นชอบนี้ มาจากไหน?

ต้นกำเนิดของดนตรีแจ๊ซ มาจากการค้าทาสในช่วงศตวรรษที่ 18 และ 19 ที่เมืองนิวออร์ลีนส์ รัฐลุยเซียนา สหรัฐอเมริกา 

ชาวแอฟริกัน-อเมริกันได้นำเครื่องดนตรีพื้นบ้านมาผสมผสานกับเครื่องดนตรียุโรป มาเล่นดนตรีสดที่เป็นเอกลักษณ์และไม่เหมือนกันในแต่ละการแสดง 

วงดนตรีแจ๊ซในสมัยก่อนที่บรรเลงโดยนักดนตรีผิวดำ
วงดนตรีแจ๊ซในสมัยก่อนที่บรรเลงโดยนักดนตรีผิวดำ, ถ่ายโดย Robert Runyon ปี 1921 (ภาพจาก Wikimedia Commons)

ความโดดเด่นนี้ทำให้ดนตรีใหม่ที่เกิดขึ้นกลายเป็นที่รู้จักและนิยมมาก โดยเฉพาะในเมืองชิคาโก ไปจนถึงมหานครนิวยอร์ก ในช่วงต้นศตวรรษที่ 20 

จนกระทั่งเกิดเป็นเทคโนโลยีการบันทึกเสียงการแสดงสดด้วยตลับเทป สำหรับคนที่ชื่นชอบแต่ไม่สามารถเข้าชมการแสดงสดได้ 

แจ๊ซจึงได้รับการยอมรับในระดับนานาชาติและกลายเป็นส่วนสำคัญของวงดนตรีในอเมริกา 

ในช่วงสงครามเย็น สหรัฐอเมริกาพยายามส่งเสริมความหลากหลายทางวัฒนธรรมไปยังประเทศต่าง ๆ ทั่วโลก โดยใช้ดนตรีนี้เป็นเครื่องมือในการเผยแพร่ไปยังประเทศที่อยู่ภายใต้การปกครองของสหภาพโซเวียต (รัสเซียในปัจจุบัน) รวมถึงประเทศที่เป็นกลางในสงคราม

เกิดเป็นโครงการ “Jazz Ambassadors” ในปี 1956 สหรัฐฯ ส่งนักดนตรีแจ๊ซที่มีชื่อเสียง เช่ย หลุยส์ อาร์มสตรอง (Louis Armstrong) ดิซซี่ กิลเลสพี (Dizzy Gillespie) ดยุค เอลลิงตัน (Duke Ellington) และซาราห์ วอห์น (Sarah Vaughan) เป็นตัวแทนเพื่อสร้างสัมพันธไมตรีทางวัฒนธรรมในประเทศต่าง ๆ 

ภายหลังริชาร์ด จอห์นสัน (Richard Johnson) อดีต Jazz Ambassador ได้กล่าวว่า “แจ๊ซไม่ใช่แค่ดนตรี แต่มันคือภาพแทนของประชาธิปไตยอย่างแท้จริง”

หลุยส์ อาร์มสตรอง เป่าทรัมเป็ต
หลุยส์ อาร์มสตรอง ขณะเป่าทรัมเป็ตคู่ใจ (ภาพจาก Library of Congress)

ดนตรีแนวนี้ไม่ได้เป็นความสวยงามทางดนตรีเท่านั้น แต่เป็นเครื่องมือสำคัญในการเคลื่อนไหวทางสังคม รวมถึงเป็นการสร้างสัมพันธไมตรีที่เชื่อมโยงผู้คนจากหลากหลายวัฒนธรรมเข้าด้วยกัน ตลอดจนแนวร่วมอันแข็งแกร่งของขบวนการต่าง ๆ 

แจ๊ซจึงถือเป็นสัญลักษณ์ของเสรีภาพในการแสดงออกและการสร้างสรรค์

ในประเทศไทยก็มีวงดนตรีแบบแจ๊ซด้วยเช่นกัน ได้แก่ วงเรนโบว์คลับ ก่อตั้งโดยหลวงสุขุมนัยประดิษฐ์ หลังสำเร็จการศึกษาจากอเมริกา, วงดนตรีกรมโฆษณาการ หรือวงสุนทราภรณ์ วงดนตรีชั้นนำที่ก่อตั้งโดย เอื้อ สุนทรสนาน และในยุคปัจจุบันก็มีแนวเพลงที่ผสมผสานแบบแจ๊ซ ได้แก่ เพลงเธอจะรักฉันหรือเปล่าไม่รู้ ของแหนม รณเดช และเพลง Unloveable ของวง Mild เป็นต้น

วงดนตรีกรมโฆษณาการ หรือวงสุนทราภรณ์
วงดนตรีกรมโฆษณาการ หรือวงสุนทราภรณ์ (ภาพโดย Beck ใน Wikimedia Commons)

อ่านเพิ่มเติม : 

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่


อ้างอิง : 

Schuller, G. (2025, January 4). jazz. Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/art/jazz

https://jazzobserver.com/the-origins-of-jazz/

https://www.byarcadia.org/post/the-role-of-jazz-in-political-participation-in-the-mid-20th-century

https://jazzhistoryonline.com/politics-big-band/

https://americanhistory.si.edu/explore/projects/smithsonian-jazz/education/what-jazz

https://www.museumsiam.org/km-detail.php?CID=177&CONID=4168


เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 17 มกราคม 2568