“ชักแม่น้ำทั้งห้า” หนึ่งในสำนวนไทย “แม่น้ำทั้งห้า” มีแม่น้ำอะไรบ้าง?

แม่น้ำคงคา หนึ่งในแม่น้ำ ใน สำนวนไทย ชักแม่น้ำทั้งห้า
India, waterfront of Ganges River in Vārānasi (ภาพ : collections.lib.uwm.edu)

“ชักแม่น้ำทั้งห้า” หนึ่งในสำนวนไทย “แม่น้ำทั้งห้า” มีแม่น้ำอะไรบ้าง?

“ชักแม่น้ำทั้งห้า” เป็นหนึ่งในสำนวนไทยที่หลายคนน่าจะเคยได้ยินกันมาบ้าง ในพจนานุกรม ราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 บัญญัติความหมายไว้ว่า พูดจาหว่านล้อมยกเหตุผลต่าง ๆ เพื่อโน้มน้าวให้ได้สิ่งที่ประสงค์”

ริมฝั่งแม่น้ำคงคา เมืองพาราณสี อินเดีย

บทความนี้ไม่ได้พูดถึงสำนวนโดยตรง แต่จะมาไขข้อสงสัยว่า “แม่น้ำทั้งห้า” มีอะไรบ้าง?

ราชบัณฑิตยสถาน ได้กล่าวถึงเรื่องนี้ไว้ว่า…

ริมฝั่งแม่น้ำคงคา เมืองพาราณสี อินเดีย

“คำว่า ชัก หมายถึง ยกมาอ้าง เช่น ชักตัวอย่าง. ใช้ในสำนวน ชัก…แม่น้ำทั้งห้า หมายความว่า พูดจาหว่านล้อมหรืออ้างเหตุผลต่าง ๆ เพื่อให้ได้สิ่งที่ต้องการ เช่น คุณต้องการอะไรก็บอกมาตรง ๆ อย่ามัวชักแม่น้ำทั้งห้าอยู่เลย.  

สำนวนนี้มีที่มาจากวรรณคดีเรื่องมหาชาติ แม่น้ำทั้งห้าคือแม่น้ำสายใหญ่ในอินเดีย ๕ สาย ได้แก่ คงคา ยมุนา (อ่านว่า ยะ-มุ-นา) อจิรวดี (อ่านว่า อะ-จิ-ระ-วะ-ดี) สรภู (อ่านว่า สอ-ระ-พู) และ มหิ เมื่อชูชกจะทูลขอสองกุมารจากพระเวสสันดร ชูชกได้พูดจาหว่านล้อมยกยอพระเวสสันดรว่ามีพระทัยกว้างเหมือนแม่น้ำทั้งห้านั้น”

จากข้อมูลดังกล่าว คงไขข้อสงสัยแล้วว่า “แม่น้ำทั้งห้า” ในสำนวนดังกล่าวมาจากแม่น้ำอะไรบ้าง…

ทัชมาฮสล ริมฝั่งแม่น้ำยมุนา

อ่านเพิ่มเติม : 

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่


อ้างอิง :

http://legacy.orst.go.th/?knowledges=แม่น้ำทั้งห้า-๒๒-มิถุ


เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 30 กรกฎาคม 2567