| ผู้เขียน | เกรียงศักดิ์ ดุจจานุทัศน์ และพัชรเวช สุขทอง |
|---|---|
| เผยแพร่ |
“กฤษณาสอนน้องคำฉันท์” ฉบับธนบุรี ว่าด้วย “หญิงในอุดมคติ” ของชายไทย
วรรณกรรมเป็นสื่อที่ให้ความบันเทิงกับผู้คน ตอบสนองความต้องการด้านสุนทรียะของผู้คนมาช้านาน แต่จะคับแคบมากหากเรามองประโยชน์ของวรรณกรรมเพียงแค่นั้น เพราะนอกจากจะให้ความบันเทิงหรือตอบสนองอารมณ์ทางด้านศิลปะแล้ว แต่วรรณกรรมยังมีบทบาทต่อสังคมและวัฒนธรรมอย่างปฏิเสธไม่ได้
ศาตราจาย์.ดร.นิธิ เอียวศรีวงศ์ อธิบายว่า “สิ่งที่เราเรียกว่าวรรณกรรม โดยเฉพาะในสมัยโบราณ มีหน้าที่หรือบทบาทในสังคมมากกว่าความบันเทิงหรือผดุงความรู้สึกทางด้านศิลปะ” ฉะนั้นการศึกษาวรรณกรรมจึงทำให้เราได้เห็นภาพของวัฒนธรรม ความเชื่อ และค่านิยมของสังคมนั้นๆที่วรรณกรรมเกิดขึ้นมา
ในหน้าประวัติศาสตร์ไทย หนึ่งในยุคสมัยที่น่าสนใจที่สุดคงหนีไม่พ้น “กรุงธนบุรี” ซึ่งเป็นราชธานีของไทยที่สืบเนื่องมาจากอยุธยา กลุ่มคนและวัฒนธรรมคือกลุ่มเดียวกับอยุธยาสมัยพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ ฉะนั้นวัฒนธรรมกรุงธนบุรีจึงเป็นวัฒนธรรมเดียวกันกับอยุธยา
นอกจากวัฒนธรรมที่สานต่อมาแต่อดีต อีกอย่างหนึ่งคือ วรรณกรรม ไม่ว่าจะเป็นวรรณกรรมเพื่อความบันเทิง วรรณกรรมอบรมสั่งสอน ล้วนถูกสืบทอดจากอดีตถึงปัจจุบันทั้งสิ้น
วรรณกรรมที่จะหยิบยกขึ้นมาในบทความนี้คือ “กฤษณาสอนน้องคำฉันท์” แน่นอนว่ากฤษณาสอนน้องคำฉันท์มีอยู่แล้วในสมัยอยุธยา แต่ต้นฉบับนั้นสูญหายไป พระยาราชสุภาวดีและภิกษุอินท์ได้ร่วมกันซ่อมแซมขึ้นมาใหม่ในสมัยกรุงธนบุรี
ทำไมต้องซ่อม “กฤษณาสอนน้องคำฉันท์”?
วัฒนธรรมแบบจารีตดั้งเดิมของไทยไล่ตั้งแต่สมัยอยุธยาเป็นต้นมา เป็นสังคมของผู้ชาย กล่าวคือ ชายเป็นใหญ่เหนือผู้หญิง บทบาทการเข้ารับราชการบ้านเมือง หรือบทบาทสำคัญๆในสังคมล้วนเเต่เป็นผู้ชายทั้งนั้น ผู้หญิงจึงเป็นเพศที่ค่อนข้างถูกกดขี่และไม่มีสิทธิ์มีเสียงเท่าใดนัก ดังจะเห็นได้จาก บันทึกของลาลูแบร์ (ราชทูตฝรั่งเศษ) ระบุว่า
“อำนาจของสามีนั้นเป็นล้นพ้น ทำอะไรได้สุดแต่ใจในครอบครัวตน แม้จนขายลูกของตัวเมียของตัวก็ได้ตามพลการหมด ยกเสียแต่เมียหลวงได้แต่ขับไล่ไปเสียให้พ้น”
เรียกได้ว่า วรรณกรรมอาจเครื่องมืออย่างหนึ่งของรัฐในการควบคุมศีลธรรม กฤษณาสอนน้องคำฉันท์จึงมีความสำคัญในแง่ของการสั่งสอนศีลธรรมให้กับผู้หญิง จึงมีความจำเป็นอย่างยิ่งในการที่จะแต่งซ่อมขึ้นมาใหม่ในสมัยธนบุรี
เนื้อหาของกฤษณาสอนน้องคำฉันท์เป็นวรรณกรรมที่มุ่งสอนผู้หญิง ว่าการเป็นภรรยาที่ดีจะต้องปฏิบัติตนต่อสามีอย่างไร สิ่งใดควรทำและไม่ควรทำ เช่น ควรตื่นก่อนนอนทีหลัง ดูแลเรื่องอาหารการกิน จัดเตรียมที่นอน การรักนวลสงวนตัว และการรักษาศีลธรรมอันดี
ตัวอย่างผู้หญิงที่ดีในอุดมคติชายไทยสมัยธนบุรี
สิ่งที่ผู้หญิงไม่ควรทำ
อย่าเยี่ยงหญิงชั่ว ไม่รู้คุณผัว ไม่สงวนน้ำใจ
ลิ้นลมคมเหง ล้อเลียนไยไพ ต่อหน้าปราไส ลับหลังนินทา
ไม่ควรขัดใจสามี
ถ้ามีพระราชประสงค สาวสนมใดจง
นุญาตอย่าได้ขัดขวาง
สิ่งที่ผู้หญิงที่ดีควรทำ
เมื่อมีทุรทุกขพระทัย ร่วมทุกขภูวไนย
อย่าอยู่สุขเกษมเกลากาย
เมื่อทรงพระประชวรไม่สบาย แนบนั่งใกล้กลาย
ทูลปลอบให้เสวยซึ่งยา
จะเห็นได้ว่าวรรณกรรมเรื่องกฤษณาสอนน้องคำฉันท์มุ่งเน้นในการควบคุมศีลธรรมให้กับผู้หญิง ในสังคมแบบจารีต และสะท้อนให้เห็นว่าบทบาทของผู้หญิงถูกกำหนดโดยผู้ชายแทบทั้งสิ้น
ความน่าสนใจของวรรณกรรมเรื่องนี้อีกอย่างหนึ่งคือ “ผู้แต่ง” ในสมัยอยุธยานั้นใครแต่งไม่อาจทราบได้ เนื่องจากต้นฉบับไม่เหลือมาถึงปัจจุบัน แต่ในสมัยธนบุรีนั้นผู้ที่แต่งซ่อมคือ “พระยาราชสุภาวดี และภิกษุอินท์” ซึ่งเป็น “ผู้ชาย” และหนึ่งในนี้เป็น “พระ” นั้นแสดงให้เห็นว่าวรรณกรรมเรื่องนี้เป็นวรรณกรรมของ ผู้ชายอย่างแท้จริง
วรรณกรรมเรื่องกฤษณาสอนน้องคำฉันท์จึงเป็นวรรณกรรมที่สะท้อนให้เห็นถึง บทบาทและหน้าที่ของผู้หญิงในสมัยโบราณโดยเฉพาะ “สมัยกรุงธนบุรี” รวมถึงภาพของผู้ หญิงในอุดมคติ ของชายไทยในอดีตด้วย แม้วันเวลาจะผ่านมาแล้วถึง 250 ปี แต่วรรณกรรมเรื่องกฤษณาสอนน้องคำฉันท์ยังสะท้อนให้เห็นวีถีชีวิตของผู้คนสมัยธนบุรีได้เป็นอย่างดี…
อ่านเพิ่มเติม :
- ผู้หญิงสวย แขน-ขา-คิ้ว-ฟัน-อก ฯลฯ ต้องมีรูปทรงแบบไหน?
- มอง “การแต่งหน้า” ในยุคผูกขาดความงาม ผู้หญิงแต่งหน้า กลายเป็นพวกเต้นกินรำกิน-โสเภณี
อ้างอิง :
มูลนิธิสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา. (2550). นามานุกรมวรรณคดีไทย ชุดที่ 1 ชื่อวรรณคดี. กรุงเทพฯ : มูลนิธิ
สุจิตต์ วงษ์เทศ. (2560). เซ็กซ์ดึกดำบรรพ์ของบรรพชนไทย. กรุงเทพฯ : นาตาแฮก
กฤษณาสอนน้องคำฉันท์ ฉะบับกรุงธนบุรี . ขุนบวรรัตนารักษ์ พิมพ์ในงานฌาปนกิจศพ นางอิ่ม ตัญญพงศ์ มารดา
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 7 ธันวาคม 2560
