
ผู้เขียน | กองบรรณาธิการศิลปวัฒนธรรม |
---|---|
เผยแพร่ |
คําว่า เจว็ด แปลความตามพจนานุกรมว่า รูปเทวดาถือพระขรรค์ หรือผู้ได้รับการยกย่องให้เป็นใหญ่แต่ไร้อำนาจ หากเนื้อแท้ตามที่ชาวบ้านเข้าใจย่อมหมายถึงสิ่งอันพึงมีความศักดิ์สิทธิ์ที่ประดิษฐานไว้ใน ศาลพระภูมิ
เจว็ดหรือแผ่นรูปของ “พระภูมิ” นับเป็นส่วนประกอบสำคัญของศาลพระภูมิ ปกติทั่วไปตัวเจว็ดจะทำจากไม้หรือปั้นด้วยดินคล้ายแผ่นเสมา โดยรูปจําหลักคล้ายเทวดา มือขวาถือพระขรรค์ ส่วนมือซ้ายถือสมุด เช่นนี้เป็นคติแบบเก่าที่ว่าสมุดคือตัวแทนแห่งปัญญา ขยายความถึงช่องทางการหาเลี้ยงชีพให้เกิดความเจริญรุ่งเรืองในชีวิต
แต่มาในปัจจุบันความรู้เป็นเรื่องรอง ส่วนเรื่องของเงินทองกลายเป็นเรื่องหลัก ดังนั้นเจว็ดในยุคนี้มือซ้ายจึงถือถุงเงิน อันเป็นสิ่งชี้สะท้อนถึงความมั่งคั่งในชีวิตของเจ้าของบ้าน
เรื่องเจว็ดในหลายตำราส่วนใหญ่ จะบอกว่าเจว็ดที่ยังไม่ผ่านพิธีกรรมจะยังคงเป็นแค่เจว็ดหรือแผ่นไม้แผ่นดินรูปเสมาธรรมดา ๆ ไม่มีอิทธิฤทธิ์ปาฏิหาริย์แต่อย่างใด ต่อเมื่อผ่านกระบวนการประกอบพิธีกรรมบรรจุธาตุ 6 บรรจุพุทธคุณ เทวคุณเข้าไปแล้วนั่นแหละ เจว็ดจะกลายเป็นพระภูมิที่เปี่ยมด้วยฤทธานุภาพ

นอกจากนี้ในหลายตำราที่เขียนถึงศาลพระภูมิมักระบุไว้ค่อนข้างจะตรงกันว่า การตั้งเจว็ดไว้ในศาลห้ามไม่ให้หันหน้าไปในทิศเดียวกับทางเข้าบ้าน โดยเชื่อว่าจะเป็นการเหยียบย่ำศีรษะพระภูมิ ถ้าฝืนข้อห้ามเช่นนี้จะมีโทษมากกว่ามีคุณ
เจว็ดที่เปรียบเสมือนรูปเคารพแทนเทพแบบไทย ๆ นี้ ในอดีตจะประดิดประดอยอย่างวิจิตรงดงามยิ่ง แต่เจว็ดในยุคนี้แทบไม่มีศิลปะคล้ายเดิม ทำให้คลายความขลังลงไปเยอะ อีกประการของเดิมจะพบเห็นเจว็ดได้แต่จำเพาะในศาลพระภูมิ ไม่มีในศาลผี… แต่เดี๋ยวนี้มีบ้างแล้ว
อ่านเพิ่มเติม :
- ตี่จู้-ตี่จูเอี๊ย จากเทพแห่งดิน สู่เทพผู้คุ้มครองบ้าน พระภูมิเจ้าที่ของชาวจีนโพ้นทะเล
- เทพารักษ์ 5 องค์ ที่ศาลหลักเมือง คือเทพองค์ใดบ้าง?
- “ศาลพระภูมิ” ในวังไกลกังวล เป็นเทพองค์ใด?
หมายเหตุ : เนื้อหานี้คัดจาก “เจว็ด รูปเคาระแทนเทพแบบไทย ๆ” ในศิลปวัฒนธรรม ฉบับสิงหาคม 2539 [เว้นวรรคคำ ปรับย่อหน้าใหม่ และเน้นคำเพิ่มเติมโดยกองบรรณาธิการศิลปวัฒนธรรม]
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 21 เมษายน 2566