พระศิลาขาว อายุกว่า 1,000 ปี ที่นครปฐม มาจากไหนกันแน่?

วัดพระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวิหาร พระศิลาขาว
พระศิลาขาว (ภาพ : fb วัดพระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวิหาร)

ใครที่เดินทางไปเที่ยวที่องค์พระปฐมเจดีย์ หรือที่ชาวนครปฐมเรียกกันสั้น ๆ ว่า “องค์พระ” คงจะคุ้นเคยกับพระพุทธรูปประจำองค์พระฯ อย่าง พระร่วงโรจนฤทธิ์ เป็นอย่างดี แต่ทุกคนรู้หรือไม่ ทางทิศใต้ขององค์พระฯ ยังมีพระพุทธรูปขึ้นชื่ออย่าง พระศิลาขาว อีกด้วย

พระศิลาขาวมีที่มาจากไหน?

พระพุทธรูปศิลาขาว จาก กรมศิลปากร

พระศิลาขาว มีชื่ออย่างเป็นทางการว่า พระพุทธนรเชษฐ์ เศวตอัศมมัยมุนี ศรีทวารวดีปูชนียบพิตร มีการค้นพบที่ วัดทุ่งพระเมรุ ต. ห้วยจรเข้ อ. เมืองนครปฐม จ. นครปฐม สันนิษฐานว่ามีอายุราวสมัยทวารวดี หรือราว 1,000 ปีก่อน 

แต่เดิม เชื่อว่ามีพระศิลาขาว 4 องค์ ประดิษฐานอยู่ทั้งสี่ทิศของวัดทุ่งพระเมรุ แต่มีการเคลื่อนย้ายไปยังวัดหน้าเมรุ ต. สำเภาล่ม จ. พระนครศรีอยุธยา ตั้งแต่สมัยอยุธยาตอนต้น (กรมศิลปากรได้ตรวจสอบแล้ว พบว่ามีลักษณะและวัสดุที่ใช้แกะสลักคล้ายคลึงกัน จึงสันนิษฐานว่ามีที่มาจากแหล่งเดียวกัน)

แต่การเคลื่อนย้าย สามารถนำไปได้เพียง 3 องค์เท่านั้น เนื่องจากมีการสันนิษฐานว่า สมัยอยุธยาตอนต้น วัดทุ่งพระเมรุกลายเป็นวัดร้าง รกทึบ ทำให้พบเจอพระศิลาขาวเพียง 3 องค์ 

รวมถึงในการขนย้ายจะต้องทุบทำลายตัวพระ เพื่อง่ายต่อการขนย้าย ทำให้พระบางองค์ที่สามารถนำไปได้มีสภาพไม่สมบูรณ์นัก 

จากที่กล่าวมาข้างต้น ทำให้เกิดคำถามว่า เหตุใดพระศิลาขาวองค์นี้ จึงมาประดิษฐานที่องค์พระปฐมเจดีย์ได้อย่างไร?

อ้างอิงจากบันทึกของ พระธรรมวโรดม อดีตเจ้าอาวาสวัดพระปฐมเจดีย์ ที่บันทึกถวาย พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เมื่อครั้งเสด็จพระราชดำเนินมาถวายผ้ากฐิน เมื่อ พ.ศ. 2497 ความว่า 

พระปฐมเจดีย์ จาก คณะกรรมการฝ่ายประมวลเอกสารและจดหมายเหตุ (2544). สารานุกรม วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญา จังหวัดนครปฐม, กรมศิลปากร (พิมพ์ครั้งที่ 1) : กรุงเทพมหานคร

ท่านพระปลัดทองได้ขอร่วมแรงบุญจากชาวบ้านในตำบลพระปฐมรวมถึงสามเณรบุญ เพื่อไปขนอิฐมาจากวัดทุ่งพระเมรุ (หรือในปัจจุบันเรียกว่า สวนนันทอุทยาน) เพื่อจะนำมาบูรณะบริเวณพระปฐมเจดีย์ ท่านจึงได้เห็นพระเกตุมาลาโผล่ออกมาจากจอมปลวกใหญ่ ท่าน สามเณรบุญและชาวบ้าน จึงได้ช่วยกันทำลายจอมปลวกนั้น ทำให้พบกับพระศิลาขาว จึงได้ทำมาประดิษฐานที่พระปฐมเจดีย์นี้ ตั้งแต่ปี พุทธศักราช 2404” 

ทำให้รู้ว่า เดิมทีพระศิลาขาวประดิษฐานที่วัดทุ่งพระเมรุ แต่เคลื่อนย้ายมาตั้งที่พระปฐมเจดีย์จนถึงปัจจุบัน และถือว่าเป็นองค์ที่สมบูรณ์ที่สุด ไม่มีส่วนใดส่วนหนึ่งถูกทำลายลงไป 

สรุปแล้ว พระศิลาขาวทุกองค์มีที่มาจากแหล่งเดียวกัน คือ วัดทุ่งพระเมรุ และมีอายุเก่าแก่ถึงราว 1,000 ปี

 

 

อ่านเพิ่มเติม :

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่


อ้างอิง :

ธนิต อยู่โพธิ์ (2510), พระพุทธรูปศิลาขาวสมัยทวารดี, กรมศิลปากร, จัดพิมพ์เป็นพุทธบูชาเนื่องในโอกาส ฯพณฯ จอมพล ถนอม กิตติขจร นายกรัฐมนตรี ทำพิธีเปิดป้ายพระนามพระพุทธรูปศิลาขาว และ วางศิลาฤกษ์พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระปฐมเจดีย์ จังหวัดนครปฐม, https://www.finearts.go.th/storage/contents/file/g5COYEJkUgqZPYRs3qwK1dRjeObOgXHBsH8vN2Hj.pdf 


เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 22 พฤศจิกายน 2567