| ผู้เขียน | ปดิวลดา บวรศักดิ์ |
|---|---|
| เผยแพร่ |
“ช้างเอราวัณ” เป็นช้างพาหนะประจำกายของ “พระอินทร์” ในตำนานและคัมภีร์ต่าง ๆ กล่าวไว้ว่า ช้างเอราวัณเป็นช้างขนาดใหญ่ มีผิวสีขาวหรือกายเผือกผ่อง มี 33 เศียร 7 งา แต่ละงายาวสี่ล้านวา แต่ถ้าเราสังเกตในงานศิลปกรรม จะเห็นว่าส่วนใหญ่แล้ว ช้างเอราวัณมักมีแค่ 3 เศียร
ทำไม “ช้างเอราวัณ” ในศิลปกรรม ถึงมี 3 เศียร ไม่ใช่ 33 เศียร?
“ช้างเอราวัณ” หรือในภาษาสันสกฤตมักเรียกว่า “ไอราวต” หรือ “ไอราวณ” มีความหมายว่า กลุ่มก้อนเมฆที่มีฟ้าแลบ และทำให้เกิดฝนตก ซึ่งเชื่อมโยงกับเหตุการณ์เมื่อพระอินทร์ทรงช้างเอราวัณ ท่องไปบนสวรรค์ แล้วก่อให้เกิดน้ำฝนตกลงมายังโลก
หลายตำนานได้พูดถึงช้างเอราวัณไว้มากมาย บ้างก็ว่าช้างเชือกนี้เป็นเทพบุตรชื่อเอราวัณ มีหน้าที่เนรมิตกายเป็นช้างพาหนะของพระอินทร์เมื่ออยู่บนสรวงสรรค์ รวมถึงยามลงมาดูมนุษย์บนโลก หรือบ้างก็ว่าช้างเอราวัณเกิดมาจากการที่พระอิศวรประทานแก่พระอินทร์
ช้างเอราวัณเป็นช้างที่มีบทบาทสำคัญทางศาสนา เป็นเจ้าแห่งช้างทั้งปวงในสากลจักรวาล และเป็นสัญลักษณ์แห่งความดีและความอุดมสมบูรณ์
กลับมาที่คำถามว่าแล้วเหตุใดในทางศิลปกรรม “ช้างเอราวัณ” ถึงมีเพียง 3 เศียร ไม่ใช่ 33 เศียรอย่างที่ปรากฏในตำนานหรือคัมภีร์ที่เล่าขานกันยาวนาน
เรื่องนี้พิพิธภัณฑ์ช้างเอราวัณ จ. สมุทรปราการ ได้กล่าวไว้ในบทความ “มหัศจรรย์แห่งเอเชีย สรวงสวรรค์แห่งองค์อินทร์” ไว้ว่า…
“เหตุที่ในทางศิลปกรรมนิยมทำรูปช้างเป็นสามเศียรแทนสามสิบสามเศียรนั้น เป็นการลดรูปทางศิลปะให้มีสัดส่วนที่สมดุลงดงามลงตัว”
อ่านต่อได้ที่นี่ :
- “พระพิฆเนศ” มหาเทพที่เก่าแก่กว่าพระอิศวร? จากเทพพื้นเมือง ปรุงแต่งเป็นเทพฮินดู
- “สีเขียว” กับนัยเบื้องหลังการเป็นสีประจำ “กรุงเทพมหานคร”
- ทำไมต้องไหว้พระพิฆเนศก่อนพระศิวะเสมอ ทั้งที่พระพิฆเนศเป็นศิวบุตร?
อ้างอิง :
ผาสุข อินทราวุธ. ช้าง : สัตว์ที่มนุษย์ยกย่อง, หน้าจั่ว ว่าด้วยประวัติศาสตร์สถาปัตยกรรมและสถาปัตยกรรมไทย. ฉบับที่ 2 ปี 2004.
พระเทพคุณาภรณ์ (โสภณ โสภณจิตฺโต พุ่มพวง). พระอินทร์ทรงช้างเอราวัณ, ใน วารสาร มจร การพัฒนาสังคม. ปีที่ 6 ฉบับที่ 2 พฤษภาคม-สิงหาคม, 2564 (หน้า 186-197).
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 17 กรกฎาคม 2567
