“ศาสนจักรไม่กลัวประวัติศาสตร์” วาติกันเปิดเอกสารไขปมโป๊ปไพอัส ช่วยหรือต้านฮิตเลอร์?

Eugenio Pacelli เมื่อครั้งเป็นเอกอัครราชทูต (โป๊ปปิอุสที่ 12 ในอนาคต) ถ่ายภาพกับทหารอิตาลี ช่วงสงครามโลกครั้งที่ 1 เมื่อ 10 ก.พ. 1914 (ภาพจาก INTERCONTINENTALE / AFP)

ปมปริศนาอย่างหนึ่งที่นักประวัติศาสตร์ โดยเฉพาะสายประวัติศาสตร์ชาติพันธุ์กลุ่มชาวยิวต้องการคำตอบคือคำถามว่า โป๊ปไพอัสที่ 12 (Pius XII) ประมุขแห่งศาสนจักรโรมันคาทอลิกนั้นประพฤติตัวอย่างไรในยุคที่นาซีมุ่งเป้าเข่นฆ่าชาวยิวอย่างเหี้ยมโหด และเชื่อว่าอีกไม่นานน่าจะมีภาพที่ชัดเจนขึ้นภายหลังศาสนจักรเปิดคลังเอกสารนับล้านชิ้นให้นักวิชาการและนักประวัติศาสตร์เข้าไปตรวจสอบหลักฐานที่เกี่ยวข้องกับโป๊ปไพอัสที่ 12 ซึ่งดำรงตำแหน่งในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2

ที่ผ่านมา โรมันคาทอลิกย้ำจุดยืนของตัวเองเสมอมาว่า โป๊ปไพอัสที่ 12 พยายามทำทุกอย่างเพื่อช่วยเหลือชีวิตชาวยิว อย่างไรก็ตาม สิ่งที่กลายเป็นคำถามต่อมาคือ ความเงียบงันจากประมุขศาสนจักรขณะที่ชาวยิวนับล้านคนถูกสังหารเนื่องจากไม่เคยปรากฏหลักฐานหรือการเคลื่อนไหวอันเป็นที่ประจักษ์ในสายตาสาธารณะอย่างเป็นทางการ หลายปีมานี้ นักวิชาการจำนวนมากนับร้อยรายพยายามยื่นเรื่องขอดูเอกสารที่เกี่ยวข้องกับโป๊ปในช่วงเวลาระหว่าง 1939-1958 แต่หลังจากผ่านมากว่า 70 ปี วาติกันเพิ่งเปิดให้เข้าถึงเอกสารจำนวนมากเหล่านั้นได้

พระคาร์ดินัล โฮเซ่ โทเลนติโน่ กาลากา เดอ เมนดอนกา ผู้ควบคุมดูแลห้องสมุดวาติกัน ให้สัมภาษณ์กับนักข่าวเมื่อปลายเดือนกุมภาพันธ์ (2020) ที่ผ่านมาว่า นักวิชาการ นักวิจัย ไม่ว่าจะมีสัญชาติเชื้อชาติใด และมีความเชื่อ ศรัทธาแบบใดก็ตาม วาติกันยินดีต้อนรับเสมอ รายงานข่าวจากเว็บไซต์ เอ็นพีอาร์ (NPR) เผยคำให้สัมภาษณ์ของท่านว่า “ศาสนจักรไม่หวาดกลัวประวัติศาสตร์” โดยอ้างอิงคำกล่าวของโป๊ปฟรานซิส เมื่อท่านแสดงเจตนาให้เปิดเผยเอกสารเกี่ยวกับโป๊ปไพอัสที่ 12 เมื่อปี 2019

การทำหน้าที่ของโป๊ปไพอัสที่ 12 เป็นคำถามที่นักวิชาการพยายามหาคำตอบเสมอมาว่า พระองค์ให้การช่วยเหลือชาวอิตาลีที่มีเชื้อสายยิวอย่างลับๆ หรือมีแนวโน้มให้ความร่วมมือกับฮิตเลอร์กันแน่ ซึ่งข้อถกเถียงเหล่านี้ยังไม่สามารถหาข้อสรุปอย่างชัดเจนได้เนื่องจากไม่สามารถเข้าถึงเอกสารที่เป็นหลักฐานสำคัญของวาติกัน

เหตุการณ์ที่เป็นภาพตัวอย่างคือ ข้อความในหินสลักที่ตั้งอยู่ด้านนอกมหาวิทยาลัยการทหารในโรม ประเทศอิตาลี ปรากฏข้อความว่า “เมื่อวันที่ 16 ตุลาคม 1943 ครอบครัวชาวโรมันเชื้อสายยิวถูกพรากไปจากบ้านเรือนโดยนาซี พวกเขาถูกนำมา ณ ที่แห่งนี้และส่งตัวไปที่แคมป์ มากกว่า 1,000 พันคน มีผู้รอดชีวิตเพียง 16 ราย” จุดที่แผ่นสลักนี้กล่าวถึงอยู่ห่างจากจัตุรัสเซนต์ ปีเตอร์ เพียง 800 หลาเท่านั้น

กระทั่งในยุคสมัยของโป๊ปฟรานซิส พระองค์เคยดำริว่า “ศาสนจักรรักประวัติศาสตร์” ขณะที่บทบรรณาธิการของเดอะ การ์เดียน สื่อชื่อดังจากอังกฤษเคยตั้งคำถามต่อท้ายว่า “แต่นักประวัติศาสตร์จะรักศาสนจักรของพระองค์หรือไม่?”

Johan Ickx ผู้ดูแลเอกสารของวาติกัน ให้สัมภาษณ์ว่านักวิชาการสามารถเข้าถึงเอกสารได้อย่างง่ายดายแล้ว โดยเขาให้สัมภาษณ์ว่า พวกเขามีเอกสารกว่า 1 ล้าน 3 แสนชิ้นที่จัดทำในรูปแบบดิจิทัล พร้อมกับมีรายการแสดงเอาไว้ให้ง่ายต่อการสืบค้น

เดวิด เคิร์ตเซอร์ ผู้ศึกษาประวัติศาสตร์และท่าทีของศาสนจักรในช่วงสงครามโลก เจ้าของหนังสือ “โป๊ป และมุสโสลินี : ประวัติศาสตร์ลับของโป๊ปไพอัสที่ 12 และการเติบโตของฟาสซิสม์ในยุโรป” ให้สัมภาษณ์ว่า นักประวัติศาสตร์ทราบดีว่า โป๊ปไพอัสที่ 12 ไม่ได้เคลื่อนไหวในทางสาธารณะ ไม่ได้ต่อต่านฮิตเลอร์ แต่คำถามคือ มีผู้ใดในวาติกันแนะนำให้ท่านทำเช่นนั้นหรือไม่

แต่ด้วยเอกสารจำนวนมหาศาล เจ้าหน้าที่วาติกันให้สัมภาษณ์กับสำนักข่าวเอพีโดยพวกเขาเชื่อว่า กว่าที่จะหาข้อสรุปอย่างเป็นทางการได้ อาจต้องใช้เวลาหลายปี

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่


อ้างอิง :

Barrett, Claire. “Did Pope Pius XII Collaborate with the Nazis? Vatican Records from WWII-Era Now Open to Public”. History Net. Online. Access 9 MAR 2020. <https://www.historynet.com/did-pope-pius-xii-collaborate-with-the-nazis-vatican-records-from-wwii-era-now-open-to-public.htm>

POGGIOLI, SYLVIA. “Vatican Opens Archives Of World War II-Era Pope Pius XII”. NPR. Online. Published 2 MAR 2020. Access 9 MAR 2020. <https://www.npr.org/2020/03/02/811170588/vatican-opens-archives-of-world-war-ii-era-pope-pius-xii>

“The Guardian view on Pius XII: a pope not a saint”. The Guardian. Online. Published 10 MAR 2019. Access 9 MAR 2020. <https://www.theguardian.com/commentisfree/2019/mar/10/the-guardian-view-on-pius-xii-a-pope-not-a-saint>


เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 9 มีนาคม 2563