ในสมัยการ “ส้างชาติ” ของ จอมพล ป. พิบูลสงคราม ด้านหนึ่งรัฐได้ส่งเสริมวัฒนธรรมภาษาไทยอย่างแข็งขัน โดย จอมพล ป. ได้จัดตั้ง “วรรณคดีสมาคมแห่งประเทศไทย” ขึ้นเมื่อวันที่ 16 พฤษภาคม พ.ศ. 2485 เป็นสมาคมทางภาษาและวรรณคดี ทำการรวบรวมความรู้ด้านภาษาและวรรณคดี และได้ออกหนังสือชื่อว่า “วรรนคดีสาร” เพื่อเป็นแหล่งเผยแพร่ความรู้ด้านภาษา วรรณคดี และวรรณคดีวิจารณ์

เนื้อหาในหนังสือแบ่งออกเป็น 3 ประเภท คือ ภาษาศาสตร์ วรรณคดี และวรรณคดีวิจารณ์ โดยในหนังสือเล่มนี้มีบทประพันธ์ประเภทร้อยกรองมากกว่าร้อยแก้ว แต่หากพิจารณาจากเนื้อหาแล้วจะพบว่ามีเรื่องของการส่งเสริมนโยบายสร้างชาติ และการสร้างภาพลักษณ์และบารมีของจอมพล ป. ซึ่งมีมากกว่าการส่งเสริมความรู้ด้านภาษาและวรรณคดีไทย อันเป็นวัตถุประสงค์หลักในการผลิตหนังสือวรรนคดีสารและการจัดตั้งวรรณคดีสมาคมแห่งประเทศไทย

“ส้างชาติ”, ชาติไทย, ความเป็นไทย, เชื่อผู้นำ ฯลฯ จึงถูกแฝงและสอดแทรกไปกับอักขระของบทประพันธ์เหล่านี้แทบทั้งหมด

ในหนังสือวรรนคดีสารมีบทประพันธ์ที่กล่าวยกย่องเรื่องการสร้างบารมีของจอมพล ป. หลายด้าน ยกตัวอย่างบทประพันธ์เรื่อง “กตัญญูกตเวที” บทประพันธ์ของสำนักวัฒนธรรมฝ่ายหญิง ได้กล่าวถึงการสร้างบารมีของจอมพล ป. ในด้านการส่งเสริมฐานะของสตรีไว้ดังนี้

“…จอมพลพิบูลฯ วิริยะมาด   มนะกาดถกนชัย

ผู้ยากลำบากกลประลัย   ก็มิท้อระย่อเกรงฯ

…ผู้มานะมั่นวิริยะกล้า   นิจพาพิบูลผล

มอบไห้ประชานิกรดล   จิตเอื้ออำนวยสันติ์ฯ

…ท่านรักและล้นมุทิตจิต   นิจคิดจะเมตตา

ท่านเปี่ยมมโนจะกรุนา   กิติไห้สตรีผองฯ

ไม่ท้อจะส้างวิริยะกิจ   สุภสิทธิ์จำนงปอง

ยกเกียรติสตรีกิติผยอง   พิสเช่นก็เพ็นแขฯ…”

นอกจากนี้ วรรณคดีสมาคมแห่งประเทศไทยยังได้จัดประกวดบทประพันธ์ชิงเงินรางวัล โดยมุ่งหมายจะทำให้การประพันธ์ทั้งร้อยกรองและร้อยแก้ว โคลง ฉันท์ กาพย์ กลอน สุภาษิต ฯลฯ ได้ “จเรินก้าวหน้าไปทันตาเห็น” ดังเห็นได้จากการที่มีผู้เข้าร่วมแข่งขันเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง ทั้งคุณภาพของบทประพันธ์ “ก็ดีขึ้นหย่างน่าชื่นชม”

ในหนังสือวรรนคดีสาร ฉบับพฤศจิกายน พ.ศ. 2485 ได้ตีพิมพ์บทประพันธ์ประจำเดือนสิงหาคมที่ได้รับรางวัลของ “คนะกัมการส่งเสริมวัธนธัมภาสาไทย” จำนวน 5 บทประพันธ์ ซึ่งเป็นการนำสุภาษิตไทยมาประพันธ์ ได้แก่ สุภาษิตที่ 1 “มือไม่พาย หย่าเอาเท้าราน้ำ” บทประพันธ์ของ หม่อมหลวง วงสุตม์ธร อิสราภรน์, สุภาษิตที่ 2 “หย่าหมายน้ำบ่อหน้า” บทประพันธ์ของ นายชั้น จิตวิภาต, สุภาษิตที่ 3 “ตนเป็นที่พึ่งแก่ตน” บทประพันธ์ของ พ.ส.ว., สุภาษิตที่ 4 “หย่าตีงูไห้กากิน” บทประพันธ์ของ พระมหาไพทูรย์ วังน้อย วัดสระเกศ และ สุภาษิตที่ 5 “น้ำขุ่นไว้ไน น้ำไสไว้นอก” บทประพันธ์ของ นางสมโรจน์ สวัสดิกุล ณ อยุธยา

ซึ่งบทประพันธ์ทั้งหลายนี้ แสดงให้เห็นถึงแนวคิดในการส่งเสริมคุณลักษณะที่ดีแก่ประชาชน และยังสะท้อนแนวคิดการ “ส้างชาติ” ในระดับหนึ่ง ดังจะเห็นได้จาก สุภาษิตที่ 1 “มือไม่พาย หย่าเอาเท้าราน้ำ” บทประพันธ์ของ หม่อมหลวง วงสุตม์ธร อิสราภรน์ ซึ่งกล่าวถึงความสำคัญของการ ชาติไทย, การ “ส้างชาติ”, ความเป็นชาติ, ความสามัคคี, การร่วมแรงร่วมใจ ฯลฯ ดังนี้

เมื่อเราลงนาวาฝ่าลมคลื่น   จะราบรื่นแล่นรุดถึงจุดหมาย

ต้องร่วมมือแขงขันช่วยกันพาย   ทั้งหยิงชายหย่าเกี่ยงเลี่ยงมารยา

มือไม่พายหย่าเอาเท้าราน้ำ   ถึงแม้เรือไม่คว่ำก็ช้าล่า

เรือลำอื่นเขาไปไกลลิบตา   แต่นาวาเรายังขืนโต้คลื่นลม

เปรียบจะส้างชาติไทยไห้ไหย่ยิ่ง   ต้องร่วมกันจิง ๆ จึงเส็ดสม

ช่วยกันคิดเหลียวแลแก้เงื่อนปม   ที่ยังด้อยค่อยระดมโดยจิงจัง

หย่าไจเบาเอาแต่ตำหนิว่า   จะเหมือนดังนาวาไม่ถึงฝั่ง

มือไม่พายปากหย่าค่อนทอนกำลัง   อาดพลาดพลั้งเรือจมล้มชาติเอย

บทประพันธ์ดังกล่าวใช้ “เรือ” เป็นสัญลักษณ์แทน “ชาติ” คนพายเรือก็คือคนในชาติที่ต้อง “ร่วมมือแขงขัน” ในการพัฒนาชาติไปสู่ความเจริญ หากไม่ร่วมแรงร่วมใจกัน และมีคน “มือไม่พาย เอาเท้าราน้ำ” ก็จะทำให้ชาติไม่พัฒนาหรือพัฒนาอย่างเชื่องช้า ชาติอื่นที่เปรียบเป็น “เรือลำอื่น” ก็อาจจะ “ไปไกลลิบตา” ดังนั้น หากจะ “ส้างชาติไทย” จึงต้อง “สามัคคี” ร่วมแรงร่วมใจกัน ซึ่งเป็นอีกคุณลักษณะที่รัฐต้องการให้ประชาชนมีสิ่งนี้

สรุปแล้ว หนังสือวรรนคดีสารซึ่งอยู่ภายใต้การอุปถัมภ์ของรัฐถูกนำมาใช้เป็นเครื่องมือในการเผยแพร่ภาพลักษณ์และบารมีของ จอมพล ป. และสนับสนุนนโยบายด้านต่าง ๆ ของรัฐ โดยเฉพาะการส่งเสริมและเชิญชวนให้ประชาชนปฏิบัติตามรัฐนิยมและปฏิบัติตามผู้นำ และหนังสือวรรนคดีสารพยายามชี้ให้คนอ่านเห็นถึงประโยชน์ของการปฏิบัติตามรัฐนิยม โดยพยายามสื่อสารถึงคนอ่านว่าการปฏิบัติตามรัฐนิยมเป็นเรื่องที่สร้างความสุขให้แก่ผู้ปฏิบัติ และยังส่งผลไปสู่การ “ส้างชาติ” ให้เจริญอีกทางหนึ่งด้วย

อ้างอิง :

วรรณคดีสมาคมแห่งประเทศไทย. (พศจิกายน, 2485). บทประพันธ์ที่ได้รับรางวันของคนะกัมการส่งเสิมวัธนธัมภาสาไทย ประจำเดือนสิงหาคม 2485. วรรนคดีสาร. ปีที่ 1.

เชอร์รี่ เกษมสุขสําราญ. (กรกฎาคม-ธันวาคม, 2555). วรรณคดีสารกับการสร้างภาพลักษณ์และบารมีของผู้นำของจอมพล ป. พิบูลสงคราม. วารสารมนุษยศาสตร์. ปีที่ 19 : ฉบับที่ 2.

เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 19 มกราคม 2564