| ผู้เขียน | พระมหาปกรณ์ กิตฺติธโร |
|---|---|
| เผยแพร่ |
“สระอรทัยเทพกัญญา” ข่าวลือเสียหาย เสื่อมพระเกียรติยศ พระองค์เจ้าอรไทยเทพกัญญา มิได้เป็นดังที่ว่าเลย
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรไทยเทพกัญญา เป็นพระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาบัว (สกุลเดิม ณ นคร) ธิดาของเจ้าพระยานครศรีธรรมราช (น้อย ณ นคร) กับท่านผู้หญิงอิน เมื่อวันที่ 18 กันยายน พ.ศ. 2402 มีพระเชษฐาและพระอนุชาร่วมเจ้าจอมมารดาเดียวกัน คือ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเฉลิมลักษณเลิศ, พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนศิริธัชสังกาศ, พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนมรุพงศ์ศิริพัฒน์ และพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าดำรงฤทธิ์
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรไทยเทพกัญญา ทรงมีพลานามัยไม่ค่อยแข็งแรงมาแต่ทรงพระเยาว์ ประชวรกระเสาะกระแสะมานาน แต่ทรงมีพระศรัทธาตั้งมั่นอย่างยิ่งในพระพุทธศาสนา มีพระทัยน้อมไปในการกุศลอย่างยิ่งยวด นอกจากทรงบำเพ็ญพระกุศลตามกาลานุกาลตามพุทธศาสนประเพณีแล้ว ยังได้ประทานทรัพย์ส่วนพระองค์สร้างศาสนาวัตถุไว้ในพระพุทธศาสนาอย่างมากมาย
นอกจากนี้ยังทรงบำเพ็ญกุศลอันเป็นสาธารณประโยชน์แก่มหาชนอีกด้วย อาทิ ทรงสร้างสะพานข้ามคลองเปรมประชากรที่ถนนลูกหลวง เมื่อ ร.ศ. 120 ได้รับพระราชทานนามจากรัชกาลที่ 5 ว่า สะพานอรไทย และ สระเทพกัญญา ที่รู้จักกันในชื่อว่า สระอรทัยเทพกัญญา ซึ่งเป็นที่มาของข่าวลือเสียหาย เสื่อมพระเกียรติยศนี้
ข่าวลือว่า พระองค์เจ้าอรไทยเทพกัญญาสิ้นพระชนม์ด้วยอัตวินิบาตกรรม (ฆ่าตัวตาย) เหตุพระโรครุมเร้า และพระวิญญาณยังวนเวียนอยู่ในเขตพระราชฐานเที่ยวหลอกหลอนชาววัง จนความทราบถึงพระกรรณของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงทรงสร้างสระนี้ พระราชทานพระราชกุศลอุทิศแด่พระองค์เจ้าอรไทยเทพกัญญา แท้จริงแล้ว หาได้เป็นเช่นนั้นไม่
พระองค์เจ้าอรไทยเทพกัญญา ประชวรมาช้านาน และทรงมีพระทัยน้อมไปในการบำเพ็ญพระกุศลอย่างที่กล่าวไว้แล้วข้างต้น ด้วยเหตุแห่งโรคาพาธเบียดเบียนพระองค์อยู่เนือง ๆ จึงทรงบำเพ็ญพระกุศลด้วยหวังจะหายจากโรคภัยทั้งปวง ได้มีพระดำริสร้างสระดังกล่าวขึ้น โดยนำความขึ้นกราบบังคมทูลทราบฝ่าละอองธุลีพระบาทในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ก็ทรงพระราชทานพระบรมราชานุญาตตามที่ขอ
เมื่อแล้วเสร็จได้ประกอบพิธีถวายเมื่อวันที่ 9 มีนาคม พ.ศ. 2448 โดยมีข้อความจารึกไว้ที่สระดังกล่าวนั้น ดังนี้
“ศุภมัสดุรัตนโกสินทร์ศก 124 สุริยคติกาลที่ 9 เดือนมีนาคม จันทรคตินิยม วันศุกร์ เดือนสี่ขึ้นสิบห้าค่ำ ปีมเสงสัปตศก จุลศักราช 1267 พระเจ้าน้องนางเธอพระองค์เจ้าอรไทยเทพกัญญา ทรงพระดำริห์ว่า จะใคร่บำเพ็ญอุทกทานให้เป็นสาธารณประโยชน์ทั่วไปในบรรดาผู้ซึ่งอยู่ในพระบรมมหาราชวังอันตั้งอยู่ ณ ที่ห่างไกลจากฝั่งน้ำ จึงนำพระประสงค์ขึ้นกราบบังคมทูลพระกรุณาขอพระบรมราชานุญาตแลพระราชานุเคราะห์ให้ได้ขุดสระดังความประสงค์
จึ่งทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้กองโยธาในกระทรวงวัง จัดการสร้างสระนี้ กว้าง 5 วา ยาว 7 วา 2 ศอก ลึก 2 วา ได้ลงเขื่อนถือปูนสิเมนมีบันไดลาดศิลาขึ้นลง ปลูกสร้างหลังคาครอบแลรั้วกั้นแล้วสำเร็จเงิน 8,661 บาท 8 อัฐ จึ่งได้อาราธนาพระสงฆ์เจริญพระปริตพุทธมนต์รับอาหารบิณฑบาตรเป็นเบื้องต้นแห่งทาน แล้วได้มีการแจกสลากต่าง ๆ มีช้างแลกระบือเป็นอาทินับจำนวนถ้วน 5,000 สลาก ทรงบริจาคทั่วไปในบรรดาผู้ซึ่งอยู่ในพระบรมมหาราชวัง ด้วยหวังพระทัยให้เป็นประโยชน์แลยินดีทั่วหน้า
ดังอำนาจพระเมตตาแลสาธารณทานอันได้ทรงบำเพ็ญครั้งนี้ จงเป็นอุปการวิธีกางกั้นสรรพพิบัติอันตราย ให้พระโรคเสื่อมคลายทรงพระเจริญศุขศิริสวัสดิ์สิ้นกาลนาน ทรงอุทิศพระกุศลส่วนสาธารณทานนี้แด่ท่านทั้งหลายผู้ได้อนุโมทนาจงสำเร็จความปรารถนาในทางธรรม ทั้งประจุบันแลภายน่านั้นเทอญ”
ในพิธีถวายสระเทพกัญญา มีพระสงฆ์ 10 รูป เจริญพระพุทธมนต์ฉลองสระ มีการแสดงพระธรรมเทศนากัณฑ์ 1 ในงานได้จัดไทยธรรมถวายพระอย่างโอฬาร สร้างพัดรองเป็นที่ระลึกด้วย ตามกำหนดการต่าง ๆ ที่ประกาศในราชกิจจานุเบกษา รุ่งขึ้นปีถัดมาก็เสด็จสิ้นพระชนม์ เมื่อวันที่ 4 เดือนเมษายน พ.ศ. 2449
เพราะฉะนั้น การที่ลือกันไปต่างๆ ให้เสื่อมพระเกียรติยศ มิได้เป็นดังที่ว่าเลย การจะเขียนประวัติศาสตร์ใด ๆ ควรศึกษาให้ดีเสียก่อน เพราะมิเช่นนั้น เราจะเป็นผู้ทำลายประวัติศาสตร์เสียเอง
อ่านเพิ่มเติม :
- “สระพระองค์อรทัย” ตำนานเรื่องสยองขวัญแห่งวังหลวง!?!
- ปัญหาลักลอบรักใคร่ได้เสียของ “สาวชาววัง” จนเป็นคดี และกรณีข้อยกเว้น
อ่านเพิ่มเติมเอกสารราชกิจจานุเบกษา
ข่าวสิ้นพระชนม์ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2449/002/41.PDF
ถวายสะพานอรไทย http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2445/004/61.PDF
การเปิดสระเทพกัญญา http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/…/2448/051/1164_1.PDF
คำถวายรายงาน http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2448/051/1165.PDF
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 18 เมษายน 2564
