เล่าเรื่อง “วัดปืน” วัดร้างโบราณสมัยอยุธยา ชื่อนี้ได้แต่ใดมา?

วัดปืน เป็นวัดโบราณวัดหนึ่งในจังหวัดลพบุรี ตั้งอยู่ใจกลางเมืองซึ่งเป็นย่านการทูตและการต่างประเทศ ในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช บนพื้นที่รูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสด้านตะวันตกของบ้านหลวงรับราชทูตและบ้านพระยาวิชาเยนทร์ ส่วนด้านใต้ติดกับบ้านหลวงรับราชทูตเปอร์เซียหรืออิหร่าน ที่เป็นตึกปิจู และตึกคชสาร (โคระซานหรือโกรซัน) ในบริเวณวัดเสาธงทองในปัจจุบัน

วัดปืน วัดร้างโบราณสมัยอยุธยา

วัดปืนถูกขึ้นทะเบียนไว้เป็นวัดร้าง กับถูกชุมชนเมืองรุกที่โดยรอบด้วยร้านค้าและเพิงสังกะสีที่รกรุงรังมานาน ด้วยความสามารถของกรมศิลปากร ย้ายชุมชนและร้านค้าออกไป ทั้งหมดทําการขุดค้นปฏิสังขรณ์ในห้วงปี 2549 และปี 2552 จึงได้วัดปืนกลับคืนมา คือได้วิหารยาว 4 ห้อง มีกําแพงอิฐเหลืออยู่ทั้ง 4 ด้าน โดยไม่มีหลังคา ห้องหนึ่งตรงมุขด้านหน้า น่าจะต่อเติมขึ้นใหม่ในสมัยสมเด็จพระนารายณ์ ด้วยกําแพงภายในทําเป็นช่องกุฏิรูปกลีบบัวโค้งแหลมอันเป็นสถาปัตยกรรมยอดนิยมสมัยนั้น

นักโบราณคดีให้ความเห็นว่า วัดปืนเป็นวัดเก่าครั้งอยุธยาตอนต้น

ด้านหลังวิหารด้านตะวันตกพบฐานใหญ่แปดเหลี่ยมของพระเจดีย์ และฐานพระอุโบสถ เมื่อขุดลึกลงไป ประมาณ 2-3 เมตร พบซากอาคารเก่าสมัยทวารวดีอีกด้วย ชวนให้จินตนาการว่า เมืองลพบุรี (ละโว้, ลวะปุระ หรือนพบุรี) ถูกปกครองจากผู้มีอํานาจหลายยุคหลายสมัย ทั้งมอญและเขมร เป็นเมืองเก่าที่มีสมบัติโบราณทับซ้อนอยู่มาก คล้ายกรุงทรอยในเทพปกรณัมกรีก-โรมัน ประมาณนั้น

ถึงวันนี้ วัดปืนได้รับการขุดแต่งบูรณะซ่อมแซมขึ้นใหม่ดูเป็นศรีสง่าแก่เมืองมาก… จริง ๆ แล้วในสมัยสมเด็จพระนารายณ์ ตรงวัดปืนน่าจะเป็นจุดชมวิวที่ได้ชมภูมิทัศน์ทางทิศเหนือซึ่งเป็นเกาะแก้วเป็นตลาด ทุ่งพรหมาสตร์ที่กว้างขวาง กับป้อมท่าโพธิ์ที่ตั้งตระหง่านอยู่บนกําแพงเมือง ส่วนด้านตะวันตกของวัดเป็นแม่น้ำลพบุรี ที่มีตลิ่งสูงในหน้าแล้ง แต่เมื่อถึงฤดูน้ำหลากจะเปี่ยมเต็มฝั่งและคลาคล่ำด้วยเรือชาวบ้านและชาวเมืองสารพัดชนิด แจวพายขึ้น-ล่องขวักไขว่

บางที่วัดปืนในสมัยนั้นจะมีความสง่างามและความสําคัญเป็นรองอยู่แต่วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ อันเป็นวัดคู่เมืองเท่านั้น ชวนให้เข้าใจว่าวัดปืนน่าจะได้รับการดูแลอุปถัมภ์ให้ดูดี เสมอบ้านหลวงรับราชทูตที่อยู่เคียงกัน หรือดีกว่าด้วยในหมู่บ้านหลวงรับราชทูตมีโรงสวดหรือโบสถ์ฝรั่งทรงไทยอยู่ด้วยหลังหนึ่ง เทียบความใหญ่โตโอ่อ่าเห็นจะสู้วิหารวัดปืนไม่ได้

ทําไมต้องชื่อวัดปืน ปืนคือคันศรพระนารายณ์หรือพระราม ได้แผลงศรพรหมาสตร์มาตกถึงเมืองลพบุรี ศรนั้นร้อนนักจนแผ่นดินสุกเป็นสีขาว คือเป็นดินสอพอง ศรเล่มหนึ่งมาตกอยู่ใกล้วัดปืน คือศาลลูกศรในปัจจุบัน เป็นหินแข็งที่ต้องใช้น้ำหล่อไว้ตลอดเวลา ไม่เช่นนั้นจะร้อนจัดมากจนเป็นไฟไหม้เมือง ศรพระรามคือปืนพระราม และเป็นชื่อวัดปืนในเวลาต่อมา กับสอดคล้องกับพระเครื่องเมืองลพบุรีพิมพ์ทรงดังมาก พิมพ์ทรงหนึ่งที่เซียนพระเครื่องรู้จักดีคือ นารายณ์ทรงปืน สร้างตามคติมหายาน เป็นพระพุทธองค์ประทับนั่งขัดสมาธิอยู่ตรงกลาง เบื้องขวาเป็นพระนารายณ์ทรงยืนและทรงศร (ปืน) เบื้องซ้ายเป็นรูปเทวีนางปัญญาปรมิตตา ทรงยืนและทรงถือดอกบัว ประทับอยู่ภายใต้ซุ้มเรือนแก้วที่สวย สมดุล และสง่างาม แต่พระเครื่องพิมพ์ทรงนี้ พบที่กรุพระวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ ซึ่งตั้งอยู่ด้านหน้าพระนารายณ์ราชนิเวศน์ ไม่ใช่ที่กรุวัดปืน

ส่วนพระเครื่องดังกรุวัดปืนมี 3 พิมพ์ทรง คือ พระนาคปรกวัดปืน เนื้อโลหะ (เงินและตะกั่ว) มี 3 พิมพ์ใหญ่ กลาง และเล็ก เซียนพระเรียกสั้น ๆ ว่า “ปรกวัดปืน” โดยบางพิมพ์อยู่ในซุ้มเรือนแก้วด้วย

หลวงพ่อแขก หรือ หลวงพ่อจุก เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัยประทับนั่งเหนือบัว 3 กลีบ มีทั้งเนื้อชินและตะกั่ว ยอดพระเกศขมวดเป็นปมคล้ายจุก เซียนพระเลยเรียกหลวงพ่อจุก

พระหูยาน พิมพ์เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย ประทับนั่งบนฐานบัว 5 กลีบ ทั้งคว่ำและหงาย กับลักษณะเด่น คือ พระกรรณยาวลงจรดพระพาหา พระพักตร์ก้มเล็กน้อย พระพักตร์อิ่มเต็มเรียก “หูยานหน้านาง” กับบางพิมพ์พระพักตร์บึงดูดุดัน เรียก “หูยานหน้ายักษ์”

พุทธคุณของพระเครื่องกรุวัดปืนก็เป็นเช่นเดียวกับพระเครื่องเมืองลพบุรีพิมพ์ทรงอื่น ๆ คือ คงกระพัน ชาตรี และแคล้วคลาดภัยอันตรายต่างๆ กับเป็นพิเศษทางเมตตามาก

ผู้เขียนเคยมีปรกวัดปืนพิมพ์เล็ก แต่ไปถอดลืมไว้ในห้องอาบน้ำสนามกอล์ฟแห่งหนึ่ง ช่วงว่าง 10 นาทีก็นึกได้ จึงรีบกลับไปดู ไม่พบ เพราะมีผู้หวังดีนิมนต์ท่านไปเสียแล้ว เสียดายมาก ได้แต่ปลอบใจตนเองอยู่ จนทุกวันนี้ว่าท่านมีเมตตามาก ใครนิมนต์ไปก็ไปกับเขาลิ่วเลย!

วัดปืนวันนี้ได้รับการบูรณปฏิสังขรณ์งดงามมาก ขอบพระคุณกรมศิลปากรลพบุรี ที่นําวัดปืนกลับคืนมา

อ่านเพิ่มเติม :

• วัดร้างบางบอน? (วิหารหลวงพ่อขาว) วัดนิรนามอันศักดิ์สิทธิ์ที่ผู้คนหลงลืมไปตามเวลา
• สำรวจ “วัดร้าง” ในบางกอก วัดที่ไม่ได้ใช้ถูกแบ่งพื้นที่ให้สิ่งศักดิ์สิทธิ์อื่นอยู่ร่วม
• ย้อนตำนาน “วัดพระยาไกร” วัดร้างใจกลาง Asiatique ที่ประดิษฐาน “หลวงพ่อทองคำ” ก่อนถูกย้าย

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่

หมายเหตุ : คัดเนื้อหาจากบทความ “เล่าเรื่องวัดปืน” เขียนโดย ส.สีมา ในศิลปวัฒนธรรม ฉบับมกราคม 2562

เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 15 พฤศจิกายน 2562