รัชกาลที่ 4 ทรงชี้ ได้ครองราชย์เพราะผู้หลักผู้ใหญ่ค้ำชูไม่ใช่ด้วย “บุญญาธิการ”

พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4

ชาวสยามในอดีตมีโลกทัศน์ที่แยกไม่ออกจากคติไตรภูมิไม่ว่าจะเป็นชนชั้นนำหรือชนชั้นล่าง ซึ่งผู้คนต่างเชื่อว่าจะมีนรกหรือสวรรค์รองรับผู้คนในโลกหลังความตาย ซึ่งจะขึ้นอยู่กับบุญบาปที่บุคคลนั้นๆ ได้ก่อไว้ในขณะที่ยังมีชีวิต

แต่เมื่อถึงสมัยรัชกาลที่ 4 เสียงของชนชั้นนำเริ่มเปลี่ยนแปลง มีการตั้งคำถามและข้อสงสัยต่อความเชื่อเรื่องนรกสวรรค์ที่สืบมาแต่ดั้งเดิม ซึ่งพระไพศาล วิสาโล ได้กล่าวในหนังสือ “พระพุทธศาสนาไทยในอนาคตแนวโน้มและทางออกจากวิกฤต” ว่า พุทธศาสนาแบบเหตุผลนิยมมีนักประวัติศาสตร์มองว่าน่าจะมีเค้าให้เห็นมาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 1 และได้สืบทอดมาไม่ขาดสายจนถึงสมัยรัชกาลที่ 4 ประกอบกับการขยายตัวทางการค้าทำให้ความคิดแบบสัจนิยมและมนุษยนิยมเฟื่องฟูในหมู่ชนชั้นนำไทย ซึ่งน่าจะมีผลต่อการเกิดขึ้นของคณะธรรมยุตินิกายด้วย

อย่างไรก็ตาม พระไพศาลกล่าวว่า แม้รัชกาลที่ 1 จะมีแนวคิดแบบเหตุผลนิยมเพียงใด แต่ก็ยังเชื่อในเรื่องบุญญาธิการแต่ชาติปางก่อนที่หนุนส่งให้พระองค์ได้ขึ้นเป็นกษัตริย์ ในทางกลับกัน รัชกาลที่ 4 ทรงเห็นว่า เป็นเพราะขุนนางผู้ใหญ่ต่างหากที่ทำให้พระองค์ได้ขึ้นเป็นพระเจ้าแผ่นดิน ดังที่ทรงตรัสว่า

“ที่ได้เปนพระเจ้าแผ่นดินทั้งนี้ ครั้นจะว่าไปว่าได้เปนด้วยอำนาจเทวดาก็จะเปนอันลบหลู่บุญคุณของท่านผู้หลักผู้ใหญ่ที่ท่านพร้อมใจกันอุปถัมภ์ค้ำชูให้เปนเจ้าแผ่นดินนั้นไป ด้วยว่าความที่ได้เปนเจ้าแผ่นดินเพราะท่านผู้หลักผู้ใหญ่ค้ำชูอุดหนุนนั้น รู้อยู่แก่ตา เห็นอยู่แก่ตาของคนเปนอันมากตรงๆ ไม่อ้างว่าอำนาจเทวดาแล้ว”


เผยแพร่ครั้งแรกในระบบออนไลน์ เมื่อ 5 กันยายน พ.ศ.2559