| ผู้เขียน | วิภา จิรภาไพศาล |
|---|---|
| เผยแพร่ |
ประวัติศาสตร์สมัยรัชกาลที่ 9 (ครองราชย์ พ.ศ. 2489-2559) เป็นการเริ่มต้นการบันทึกประวัติศาสตร์ด้วย “ภาพถ่าย” อย่างเป็นล่ำเป็นสัน ไม่ว่าจะเป็นภาพนิ่งหรือภาพเคลื่อนไหว
ขึ้นปก “ภาพถ่าย”
ราว พ.ศ. 2500 นิตยสารในเมืองไทยจำนวนมากที่มีชื่อเสียงในยุคนั้น เช่น ดรุณสาร, ศรีสัปดาห์, ชัยพฤกษ์, สยามนิกร, เพลินจิตต์, พิเศษ, อนุสาร อ.ส.ท., สตรีสาร, สกุลไทย ฯลฯ นิยมขึ้นปกเป็น “รูปถ่าย” หรือพระบรมฉายาลักษณ์ของรัชกาลที่ 9 และสมเด็จพระบรมราชินีนาถ
นอกจากกระแสใหม่ที่อัญเชิญพระบรมฉายาลักษณ์ขึ้นปกนิตยสาร ยังมีการอัญเชิญพระบรมฉายาลักษณ์มารวมเล่มเป็นประมวลภาพเฉพาะกิจ พิมพ์แจกในโอกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษา
การเผยแพร่พระบรมฉายาลักษณ์ดังกล่าว สร้างพลังศรัทธาในสถาบันพระมหากษัตริย์ไทยอีกครั้ง หลังจากผ่านช่วงวิกฤติการณ์มาหลายครั้ง ตั้งแต่การเปลี่ยนแปลงการปกครอง, การเสด็จฯ ไปประทับในต่างประเทศของรัชกาลที่ 7 และเจ้านายหลายพระองค์ และการสวรรคตโดยกะทันหันของรัชกาลที่ 8
แสตมป์ “รูป” ในหลวง
นอกจากนี้ ช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 เป็นต้นมา การออกแบบ “แสตมป์” หรือ ตราไปรษณียากร ยังนิยมใช้เป็นพระบรมฉายาลักษณ์ของในหลวงรัชกาลที่ 9 เริ่มจากแสตมป์ที่ออกเพื่อเป็นที่ระลึกต่างๆ เช่น วันทรงบรรลุนิติภาวะของพระองค์ ที่พิมพ์ออกจำหน่ายใน พ.ศ. 2490, ชุดบรมราชาภิเษก พ.ศ. 2493 ฯลฯ
ในระยะต่อๆ มา แสตมป์ที่พิมพ์พระบรมฉายาลักษณ์ในหลวงรัชกาลที่ 9 ก็มีให้เห็นมากขึ้นเรื่อยๆ และเป็นที่คุ้นเคยของคนไทย
ข่าวพระราชกรณียกิจ
หลัง พ.ศ. 2500 รัฐบาลไทยเริ่มตระหนักว่า ในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงเป็นที่รักของปวงชนชาวไทย ประชาชนรับฟังและน้อมนำพระราชดำรัสของพระองค์ไปปฏิบัติ ซึ่งมาจากข่าวพระราชกรณียกิจที่เผยแพร่ เช่น การเสด็จฯ ไปทรงเป็นประธานในวันสำคัญทางศาสนา, การพระราชทานปริญญาบัตร, การพระราชทานพรปีใหม่, การเสด็จฯ เยี่ยมราษฎรในพื้นที่ห่างไกล, การพระราชทานความช่วยเหลือประชาชนผู้ยากไร้หรือประสบภัยพิบัติยามทุกข์เข็ญ ฯลฯ ที่ถ่ายทอดผ่านสื่อสิ่งพิมพ์อย่างกว้างขวางไปทั่วประเทศ
หลังยุค พ.ศ. 2500 เมื่อเทคโนโลยีของฟิล์มและกล้องถ่ายรูปพัฒนาดีขึ้น ทำให้ได้ภาพที่คมชัด ภาพเหล่านี้ที่มีทั้งสีและขาวดำ บันทึกโดยช่างภาพประจำราชสำนักและช่างภาพนิรนามตีพิมพ์เผยแพร่กันทั่วไปในหนังสือกึ่งราชการและโดยเอกชน วางจำหน่ายตามแผงหนังสือและร้านหนังสือชั้นนำ
ภาพประวัติศาสตร์สมัยรัชกาลที่ 9 อีกส่วนหนึ่งบันทึกโดยช่างภาพต่างประเทศ เช่น รายงานของสำนักข่าวสารอเมริกันประจำประเทศไทย หรือยูซิส (USIS) เมื่อในหลวงรัชกาลที่ 9 และสมเด็จพระบรมราชินีนาถ เสด็จฯ เยือนสหรัฐอเมริกาอย่างเป็นทางการ เมื่อวันที่ 5 กรกฎาคม พ.ศ. 2503
จะเห็นได้ว่าภาพที่ถ่ายนั้น ไม่ได้เพียงเป็นเครื่องมือบันทึกประวัติศาสตร์รูปแบบใหม่ หากยังส่งผลต่อสังคมอีกด้วย
อ่านเพิ่มเติม :
- ทำไมรูปถ่ายสมัยเก่า บุคคลในภาพจึงแสดงสีหน้าเรียบเฉย ไม่ยอมยิ้ม ?!?
- ในหลวงรัชกาลที่ 9 กับประดิษฐกรรมทางทหาร
อ้างอิง :
ไกรฤกษ์ นานา. “ประวัติ ‘หนังสือประวัติการณ์’ ประจำรัชกาลที่ 9 ถือกำเนิดจาก ‘ภาพถ่าย’ ”, ศิลปวัฒนธรรม กันยายน พ.ศ. 2560
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 21 เมษายน 2568
