| ผู้เขียน | วิภา จิรภาไพศาล |
|---|---|
| เผยแพร่ |
เมื่อกล่าวถึง “เช็งเม้ง” ภาพที่นึกถึงส่วนใหญ่คือ เทศกาลของชาวจีนที่สมาชิกในครอบครัวจะพากันไปเซ่นไหว้บรรพบุรุษ รำลึกถึงผู้ล่วงลับ วันเช็งเม้งแต่ละปีจะอยู่ราวๆ วันที่ 4-6 เมษายน หาก “เช็งเม้ง ปี 2519” คนจีนกว่า 2 ล้านคน ออกมาไว้อาลัยบุคคลที่ไม่ใช่บรรพชนของตน
บุคคลผู้นั้นก็คือ “โจวเอินไหล”
โจวเอินไหล
โจวเอินไหล (พ.ศ. 2497-2519) คือ รัฐมนตรีกระทรวงต่างประเทศคนที่ 1 และนายกรัฐมนตรีคนแรกของสาธารณรัฐประชาชนจีน เขาถึงแก่อสัญกรรมในเช้าวันที่ 8 มกราคม พ.ศ. 2519 ชั่วชีวิตของโจวเอินไหลไม่ว่าจะเป็นด้านส่วนตัวหรือส่วนรวม ได้รับการยกย่องว่า เป็นผู้นำที่ใช้ชีวิตอย่างเรียบง่าย, ทำงานหนัก และสุจริตซื่อตรง
เมื่อข่าวการเสียชีวิตของเขากระจายออกไป ประชาชนที่ทราบข่าวต่างพากันร่ำไห้ ภาพที่ปรากฏเป็นข่าวออกไปทั่วโลก คือภาพชาวจีนที่กำลังร้องไห้อาลัยโจวเอินไหล ถึงกับกล่าวกันว่า เสียงร่ำไห้ของผู้คนขณะนั้น สามารถฟังได้จากหน้าต่างตึกชั้นที่ 12
แต่ความเสียใจของมวลชนค่อยๆ แปรเปลี่ยนเป็นความไม่พอใจ ก่อนจะกลายเป็นความโกรธแค้น เมื่อ “แก๊ง 4 คน” พยายามใช้อำนาจควบคุมการสื่อมวลชนให้รวบรัด หรือไม่เสนอข่าวพิธีไว้อาลัยโจวเอินไหล แม้แต่การลดธงชาติครึ่งเสาก็ยังให้ลดลงเพียง 1 ชั่วโมงเท่านั้น ทั้งยังห้ามข้าราชการติดเครื่องหมายไว้ทุกข์ที่แขนเสื้อ ฯลฯ
เวทีโลก
วันนั้นสำนักงานใหญ่สหประชาชาติ นครนิวยอร์ก สหรัฐอเมริกา สั่ง “ลดธงครึ่งเสา” เพื่อไว้อาลัยแก่โจวเอินไหล นักการทูตหลายประเทศแสดงความไม่พอใจ และมีการชุมนุมที่ลานหน้าที่ทำการสหประชาชาติ พร้อมตั้งกระทู้ถามว่า ทำไมเมื่อประมุขของประเทศของตนถึงแก่อสัญกรรม สหประชาชาติจึงไม่มีการลดธงครึ่งเสาให้?
เคิร์ท วัลไฮม์ เลขาธิการสหประชาติขณะนั้น ออกมาแถลงการณ์ว่า
“การที่สหประชาชาติลดธงครึ่งเสา…เป็นการตัดสินใจของผม เหตุผลก็คือ ประการแรก จีนเป็นอาณาจักรเก่าแก่ ทรัพย์สินเงินทองของอาณาจักรนี้มีมากมายก่ายกอง เงินหยวนที่คนในชาตินี้ใช้กันอยู่นั้นก็มีมากมายสุดคณานับ แต่นายกโจวเอินไหลกลับไม่มีเงินฝากธนาคารเลยแม้แต่หยวนเดียว
ประการต่อมา จีนมีประชากรกว่า 1,000 ล้านคน คิดเป็น 1 ใน 4 ของประชากรโลก แต่นายกโจวเอินไหลของพวกเขาไม่มีทายาทเลยแม้แต่คนเดียว ประมุขแห่งชาติของพวกท่านขอให้ทำได้เพียงข้อหนึ่งข้อใดในสองข้อนี้ เมื่อถึงแก่อสัญกรรมสำนักงานใหญ่สหประชาชาติก็จะลดธงครึ่งเสาเพื่อไว้อาลัยแด่ท่านผู้นั้น”
นั่นคือในเวทีนานาชาติ กลับมาดูในประเทศจีนอีกครั้ง
เช็งเม้ง ปี 2519
ในจีน แก๊ง 4 คน ไม่ให้ความสำคัญกับการจากไปของโจวเอินไหล แล้วยังขัดขวางไม่ให้ประชาชนประกอบกิจกรรมไว้อาลัย ที่เลวร้ายคือ พวกเขาใช้หนังสือพิมพ์เหวินฮุ่ยเป้า ซึ่งเคยเชียร์ปฏิวัติวัฒนธรรม ทำให้สมาชิกคนหนึ่งของแก๊ง 4 คนกลายเป็นดาวรุ่งขึ้นมา ให้เสนอข่าวโจมตีชื่อเสียงโจวเอินไหล (25 มีนาคม 2519) บ่ายวันนั้นประชาชนพากันไปล้อมที่ทำการหนังสือพิมพ์ เรียกร้องให้ชี้แจงเหตุผลการเผยแพร่ข่าวดังกล่าว
คืนวันนั้น ข่าวนี้มาถึงเมืองนานกิงที่โจวเอินไหลเคยพำนักอยู่เป็นเวลานาน ระหว่างการเจรจาเพื่อหลีกเลี่ยงสงครามกลางเมืองกับรัฐบาลก๊กมินตั๋ง ทำให้มีการติดโปสเตอร์โต้กลับแก๊ง 4 คน ขณะนั้นใกล้จะถึงเทศกาลเช็งเม้ง ชาวนานกิงจึงใช้โอกาสนี้เซ่นไหว้รำลึกถึงโจวเอินไหล และประณามแก๊ง 4 คน
ข่าวที่นานกิงมาถึงปักกิ่ง ชาวปักกิ่งออกมาแสดงความอาลัยโจวเอินไหล ที่ “อนุสาวรีย์วีรชน” ณ จตุรัสเทียนอันเหมิน พวงหรีดและบทกวีจำนวนมากเพื่อแสดงความรักอาลัยกองสูงถึง 30 ฟุต บางส่วนถูกเผา ประชาชนที่เจ็บแค้นถึงกับทำพวงหรีดด้วยเหล็กกล้า สูง 6.3 เมตร น้ำหนัก 30 กิโลกรัม เพื่อไม่ให้มีการทำลาย แต่ยามค่ำแก๊ง 4 คนสั่งเจ้าหน้าที่ตำรวจให้ระดมรถบรรทุก 200 คัน มาขนพวงหรีดออกไป
ยิ่งใกล้วันเช็งเม้ง จำนวนคนที่มาร่วมชุมนุมก็ยิ่งมากขึ้นจากหมื่นเป็นแสนและล้าน คืนวันที่ 4 เมษายน มีประชาชนกว่า 2 ล้านคนจากเมืองต่างๆ มาร่วมชุมนุม
เช้าวันที่ 5 เมษายน (วันเช็งเม้ง) นอกจากเสียงสดุดีโจวเอินไหลแล้ว ยังมีเสียงด่าแก๊ง 4 คน มีการประณามเจียงชิงว่าพยายามตั้งตัวเป็นบูเช็คเทียน มีเสียงตั้งคำถามว่า “จีนจะไปทางไหน”, “ยุคของจิ๋นซีหมดไปนานแล้ว” ฯลฯ
นี่คือ เช็งเม้ง ปี 2519 เช็งเม้งครั้งแรก และครั้งเดียว ที่คน 2 ล้านกว่าออกมาไว้อาลัยบุคคลที่ไม่ใช่บรรพบุรุษ แต่เป็นรัฐบุรุษ
อ่านเพิ่มเติม :
- โจวเอินไหล พูดอะไร? ที่โต๊ะอาหารต่อหน้าอดีตจักรพรรดิปูยี-อดีตชาวแมนจูผู้ยากจน
- “โจวเอินไหล” โกรธจัดในพิธีไว้อาลัย “หลี่ซื่อกวง” กับวาทะประวัติศาสตร์
อ้างอิง :
ทวีป วรดิลก. ประวัติศาสตร์จีน, สำนักพิมพ์สุขภาพใจ พ.ศ. 2538.
เชาวน์ พงษ์พิชิต. โจวเอินไหล รัฐบุรุษจีน, สำนักพิมพ์มติชน พ.ศ. 2558.
ถาวร สิกขโกศล. เทศกาลจีนและการเซ่นไหว้, สำนักพิมพ์มติชน พ.ศ. 2557.
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 4 เมษายน 2568
