พระนามคล้องจองของพระราชสันตติวงศ์ในรัชกาลที่ 4-5

พระนามคล้องจอง
พระราชโอรส และพระราชธิดาในรัชกาลที่ 4 (จากซ้ายไปขวา) พระองค์เจ้าสว่างวัฒนา, พระองค์เจ้าสุนันทากุมารีรัตน์, พระองค์เจ้าเทวัญอุไทยวงศ์ และพระองค์เจ้าอุณากรรณอนันตนรไชย (ภาพจากประชุมภาพประวัติศาสตร์แผ่นดินพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว)

พระนามคล้องจองของพระราชสันตติวงศ์ในรัชกาลที่ 4-5

พระนามของเจ้านายในพระราชสันตติวงศ์ในรัชกาลที่ 4 และรัชกาลที่ 5 มักใช้กลวิธีทางภาษาหลากหลายรูปแบบในการเฉลิมพระนาม วิธีหนึ่งคือ การใช้คำคล้องจอง ตัวอย่างเช่น

พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 ฉายภาพร่วมกับสมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี (พระองค์เจ้ารำเพยภมราภิรมย์) และพระราชโอรส พระราชธิดา ในรัชกาลที่ 4 (ภาพจาก : wikimedia.org)

พระนามคล้องจอง พระราชโอรส และพระราชธิดาในรัชกาลที่ 4

ประสูติแต่สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี คือ จุฬาลงกรณ์ จันทรมณฑล จาตุรนต์รัศมี ภาณุรังษีสว่างวงศ์

ประสูติแต่สมเด็จพระปิยมาวดี ศรีพัชรินทรมาตา คือ อุณากรรณอนันตนรไชย เทวัญอุไทยวงศ์ สุนันทากุมารีรัตน์ สว่างวัฒนา เสาวภาผ่องศรี สวัสดิโสภณ

ประสูติแต่เจ้าคุณจอมมารดาสำลี คือ บุษบงเบิกบาน สุขุมาลมารศรี นภาพรประภา

ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาจันทร์ คือ ทักษิณชา มัณยาภาธร ศุขสวัสดี เกษมศรีศุภโยค

ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาแพ คือ ยิ่งเยาวลักษณ์ พักตร์พิมลพรรณ เกษมสันต์โสภาคย์ มนุษยนาคมานพ บรรจบเบญจมา

ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาห่วง คือ บุษบันบัวผัน ไชยันตมงคล เจริญกมลสุขสวัสดิ์

ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาดวงคำ คือ ประดิษฐาสารี นารีรัตนา

พระนามคล้องจอง พระราชโอรส และพระราชธิดาในรัชกาลที่ 5

ประสูติแต่สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง คือ พาหุรัตมณีมัย มหาวชิราวุธ ตรีเพ็ชรุตม์ธำรง จักรพงษ์ภูวนาถ ศิริราชกกุธภัณฑ์ อัษฎางค์เดชาวุธ จุฑาธุชธราดิลก ประชาธิปกศักดิเดชน์ 

โดยพระนามพระราชโอรสล้วนมีความหมายเกี่ยวข้องกับศาสตราวุธในพระมหากษัตริยาธิราชทั้งสิ้น

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ และพระราชโอรส (ภาพจาก : หนังสือ จิตรกรรมและประติมากรรมแบบตะวันตกในราชสำนัก)

ประสูติแต่สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า คือ มหาวชิรุณหิศ อิศริยาลงกรณ์ วิจิตรจิรประภา สมมติวงศ์วโรทัย วไลยอลงกรณ์ ศิราภรณ์โสภณ มหิดลอดุลยเดช

ประสูติแต่สมเด็จพระปิตุจฉาเจ้า สุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี คือ สุทธาทิพยรัตน์ บริพัตรสุขุมพันธุ์

ประสูติแต่พระวิมาดาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมพระสุทธาสินีนาฏ ปิยมหาราชปดิวรัดา คือ ยุคลทิฆัมพร นภาจรจำรัสศรี มาลินีนภดารา นิภานภดล

ประสูติแต่เจ้าคุณพระประยุรวงศ์ คือ ศรีวิไลยลักษณ์ สุวพักตร์วิไลยพรรณ บัณฑวรรณวโรภาส

ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาทับทิม คือ จิรประวัติวรเดช ประเวศวรสมัย วุฒิไชยเฉลิมลาภ

ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาอ่อน คือ อรประพันธ์รำไพ อดิสัยสุริยาภา

ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์เนื่อง คือ เยาวภาพงศ์สนิท รังสิตประยูรศักดิ์

พระราชโอรสพระราชธิดา ราชสำนักฝ่ายใน
พระราชโอรสพระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

ทั้งนี้ พระนามพระราชธิดาที่ประสูติแต่สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถฯ สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวีฯ และสมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ พระบรมราชเทวี จะมีพระนามสอดคล้องกัน เนื่องจากพระภรรยาเจ้าทั้ง 3 พระองค์ ล้วนเป็นพระพี่นางพระน้องนางร่วมพระบิดา และพระมารดาเดียวกัน 

โดยมีพระนามคล้องจองกัน คือ กรรณาภรณ์เพ็ชรรัตน์ พาหุรัตมณีมัย วิจิตรจิรประภา วไลยอลงกรณ์ ศิราภรณ์โสภณ ซึ่งล้วนมีความหมายเกี่ยวข้องกับเครื่องประดับของเทวสตรี

ตัวอย่างการเฉลิมพระนามด้วยกลวิธีการใช้คำคล้องจองข้างต้นนี้ จึงทั้งไพเราะ สละสลวย และมีความหมายอันเป็นมงคล

อ่านเพิ่มเติม :

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่


เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 8 มกราคม 2567