ผู้เขียน | กองบรรณาธิการศิลปวัฒนธรรม |
---|---|
เผยแพร่ |
โดยทั่วไป พระมหากษัตริย์ไทยจะทรงประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษก เพื่อทรงขึ้นเป็นพระมหากษัตริย์อย่างสมบูรณ์ 1 ครั้ง ทว่าในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ มีพระมหากษัตริย์ 3 พระองค์ ที่ทรงประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษก 2 ครั้ง คือ รัชกาลที่ 1 รัชกาลที่ 5 และรัชกาลที่ 6 แล้วเหตุใดรัชกาลที่ 5 ทรงประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษก 2 ครั้ง?
ทำไมรัชกาลที่ 5 ทรงประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษก 2 ครั้ง
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ขณะพระชนมายุ 15 พรรษา ทรงเข้าพระราชพิธีบรมราชาภิเษกครั้งแรก เมื่อวันที่ 12 พฤศจิกายน พ.ศ. 2411 เมื่อครั้งทรงครองราชสมบัติสืบต่อจากพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

ด้วยยังไม่ทรงบรรลุนิติภาวะ การบริหารราชการบ้านเมืองขณะนั้นจึงมี สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) เป็นผู้สำเร็จราชการแผ่นดิน
เมื่อรัชกาลที่ 5 ทรงมีพระชนมายุครบ 20 พรรษา ได้ทรงพระผนวชเป็นภิกษุในเดือนตุลาคม พ.ศ. 2416 ณ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม แล้วเสด็จไปประทับ ณ วัดบวรนิเวศวิหารเป็นเวลา 15 วัน
หลังจากทรงลาสิกขา ทรงให้มีการจัดพระราชพิธีบรมราชาภิเษกขึ้นเป็นครั้งที่ 2 เมื่อวันที่ 16 พฤศจิกายน พ.ศ. 2416
ฉัตรดาว ลีเชวงวงศ์ กล่าวถึงประเด็นนี้ไว้ตอนหนึ่งในวิทยานิพนธ์ “การเมืองในราชสำนักฝ่ายใน ในสมัยรัชกาลที่ 5” ว่า
ในการจัดพระราชพิธีบรมราชาภิเษกครั้งที่ 2 รัชกาลที่ 5 ทรงอ้างเหตุผลว่า การเสด็จออกผนวชเป็นการสละราชสมบัติตามหลักพระพุทธศาสนา ดังนั้นเมื่อทรงลาผนวช จึงจำเป็นต้องจัดพระราชพิธีขึ้นอีกครั้ง จึงจะเป็นการถูกต้องและชอบด้วยประเพณี
ฉัตรดาวบอกอีกว่า อย่างไรก็ตาม พระราชพิธีบรมราชาภิเษกครั้งที่ 2 แฝงด้วยกุศโลบายทางการเมือง คือ เป็นการแสดงให้ผู้คนทั้งหลาย ไม่ว่าจะเป็นชาวสยามหรือชาวต่างชาติได้เห็นว่า พระองค์ทรงเป็นพระเจ้าแผ่นดินโดยสมบูรณ์ทุกประการ

ทั้งยังเป็นพระบรมราโชบายที่จะแสดงให้ประจักษ์แก่คนทั้งปวงว่า สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ไม่ได้เป็นผู้สำเร็จราชการอีกต่อไป ด้วยพระองค์ทรงมีพระชนมายุ 20 พรรษา สามารถบริหารราชการแผ่นดินได้อย่างสมบูรณ์
ตำแหน่งผู้สำเร็จราชการแผ่นดินของสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ รวมทั้งอำนาจทั้งหมดที่มีในฐานะผู้สำเร็จราชการแผ่นดินจะต้องสิ้นสุดลง
แต่ในความเป็นจริง แม้สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์จะพ้นจากตำแหน่ง คนทั่วไปก็ยังเรียกท่านว่า ผู้สำเร็จราชการแผ่นดิน เป็นหัวหน้าคณะเสนาบดีที่ได้รับการยอมรับจากรัชกาลที่ 5 ให้ทำหน้าที่ที่ปรึกษาราชการแผ่นดิน ช่วยทำนุบำรุงบ้านเมือง มีอำนาจสิทธิ์ขาดสั่งประหารชีวิตนักโทษร้ายแรง และยังคงมีบทบาทเกี่ยวข้องกับเหตุการณ์สำคัญในบ้านเมืองตลอดมา
พระราชพิธีบรมราชาภิเษก 2 ครั้ง ในสมัยรัชกาลที่ 5 จึงมีความหมายดังนี้
อ่านเพิ่มเติม :
- ย้อนรอยพระราชพิธีบรมราชาภิเษก 11 ครั้งในรัชกาลที่ 1 ถึง 9 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์
- เจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์ เคยปฏิเสธรัชกาลที่ 5 ไม่ยอมเป็น “สมเด็จเจ้าพระยา” เพราะเหตุใด?
- แก้ต่างให้สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ เรื่องโคมระย้าในพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท
สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่
อ้างอิง :
ฉัตรดาว ลีเชวงวงศ์. การเมืองในราชสำนักฝ่ายใน ในสมัยรัชกาลที่ 5. วิทยานิพนธ์หลักสูตรปริญญารัฐศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการเมืองและการจัดการปกครอง ภาควิชาการปกครอง คณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ปีการศึกษา 2558.
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 6 มกราคม 2568