ฟาโรห์อียิปต์โบราณ มีถึง 5 ชื่อในคนเดียว มีไปทำไมเยอะแยะ?

ฟาโรห์ ตุตันคามุน มเหสี อังเคเซนามุน — ฟาโรห์ตุตันคามุนกับมเหสี อังเคเซนามุน (ภาพจาก Wikimedia Commons)

ผู้เขียน	ธนกฤต ก้องเวหา
เผยแพร่	วันพุธที่ 15 พฤษภาคม พ.ศ.2567

“ฟาโรห์” แห่งอียิปต์โบราณ ไม่ใช่แค่ผู้ปกครองเท่านั้น พวกเขาถูกมองว่าเป็นสิ่งมีชีวิตศักดิ์สิทธิ์ ร่างจำแลงของเทพเจ้าบนโลกมนุษย์ “พระนาม” ของฟาโรห์จึงเปี่ยมด้วยความหมายอันล้ำลึก สะท้อนสถานะที่สูงส่ง ความเป็นผู้ปกครอง และการเชื่อมโยงกับสวรรค์หรือเทพเจ้า ทำให้ฟาโรห์องค์เดียวสามารถมีได้ถึง 5 พระนามด้วยกัน

พระนามเหล่านั้นไม่ได้นึกจะตั้งก็ตั้งเอาดื้อ ๆ อย่างที่กล่าวไปข้างต้น เป้าหมายของชื่อต่าง ๆ คือเพื่อเป็นสื่อกลางระหว่างอาณาจักรมนุษย์และความศักดิ์สิทธิ์ 5 พระนามของฟาโรห์จึงมักสื่อถึงอัตลักษณ์และพระราชอำนาจ โดยจะเถลิงพระนามครบทั้ง 5 เมื่อเสด็จขึ้นครองราชบัลลังก์ และใช้พระนามต่าง ๆ ในบริบทที่ต่างกัน เช่น ในศาสนพิธี การบันทึกพงศาวดาร ฯลฯ

แต่ละพระนามยังมีความหมายเฉพาะตัว หลัก ๆ คือบอกถึงการสืบสายราชวงศ์ บุญญาบารมี พระราชอำนาจด้านต่าง ๆ โดยเฉพาะการเชื่อมโยงองค์ฟาโรห์เข้ากับเทพเจ้าอียิปต์ ดังนี้

พระนามฮอรัส

เป็นชื่อที่น่าจะรู้จักมากที่สุดของฟาโรห์แต่ละองค์ พระนามฮอรัส (Horus Name) จะเชื่อมฟาโรห์กับเทพฮอรัส เทพเจ้าแห่งท้องนภา มีศีรษะเป็นนกเหยี่ยว เพราะตามความเชื่อของชาวอียิปต์ ฮอรัสคือสัญลักษณ์แห่งความเป็นกษัตริย์ พระราชา และอำนาจศักดิ์สิทธิ์ ชาวอียิปต์ยังเชื่อด้วยว่า ฟาโรห์คือร่างจำแลงของเทพฮอรัสที่มาปกครองโลก

พระนามฮอรัสจะสลักไว้ในกรอบสี่เหลี่ยมที่มีลักษณะคล้ายส่วนหน้าของพระราชวัง เรียกว่า เซเรค (Serekh) สื่อถึงพระราชอำนาจขององค์ฟาโรห์เหนือแผ่นดินอียิปต์ ตัวอย่างพระนามฮอรัส คือ เมดเจดู (Medjedu) ของฟาโรห์คูฟู ผู้สร้างมหาพีระมิดแห่งกิซา

พระนามเนปติ

พระนามเนปติ (Nebty Name) คือการเชื่อมโยงความสัมพันธ์ของฟาโรห์กับเทพีแห่งอียิปต์บน (Upper Egypt) และอียิปต์ล่าง (Lower Egypt) โดยใช้สัญลักษณ์ของนกแร้งและงูเห่า เพื่อแสดงออกถึงอำนาจของฟาโรห์เหนืออาณาจักรอียิปต์ทั้งมวล สื่อถึงความเป็นเอกภาพ และสถานภาพของฟาโรห์ในฐานะผู้รวมอียิปต์ให้เป็นปึกแผ่น

ชาวอียิปต์เชื่อว่า เทพเนปติมอบอานุภาพให้ฟาโรห์สามารถรักษาความเป็นอันหนึ่งอันเดียวและสมดุลภายในราชอาณาจักรของพวกเขา ตัวอย่างพระนามเนปติคือ เนปคา (Nebkha) ของฟาโรห์โจเซอร์แห่งราชวงศ์ที่ 3

พระนามฮอรัสทองคำ

พระนามฮอรัสทองคำ (The Golden Horus name) คือการอธิบายสาแหรกหรือพระราชวงศ์ของฟาโรห์ โดยทั่วไปเรียกว่า “ฮอรัสแห่งทองคำ” (Horus of Gold) อาจแทรกด้วยชื่อราชวงศ์และสมญานามบางอย่างที่แสดงถึงอำนาจ ความยิ่งใหญ่ หรือพระราชนิยมของฟาโรห์

พระนามฮอรัสทองคำมักมีนัยเรื่องสิทธิอันชอบธรรมทางสายโลหิตในการปกครองแผ่นดินอียิปต์ของฟาโรห์ ดังตัวอย่างของ ฟาโรห์รามเสสที่ 2 หนึ่งในฟาโรห์ที่มีชื่อเสียงที่สุดของอียิปต์โบราณ ใช้พระนามฮอรัสทองคำว่า อูเซอมาเทร เซปเทเพนเร (Usermaatre Setepenre) แปลว่า อานุภาพความยุติธรรมแห่งเทพเร หรือผู้ถูกเลือกโดยเทพเร (พระสุริยเทพ)

พระนามต้น

พระนามต้น (Prenomen) มีความคล้ายปฐมโองการของฟาโรห์ อาจเรียกว่าเป็น พระนามบัลลังก์ (Throne name) หรือพระนามบรมราชาภิเษก เพราะจะกำหนดใช้เมื่อเสด็จขึ้นครองราชย์ พระนามต้นยังปรากฏอยู่ในบันทึกพงศาวดาร จารึกทางการ พระราชกฤษฎีกา และพระราชสาส์นติดต่อทางการทูตต่าง ๆ ด้วย

พระนามต้นมักแสดงออกถึงความทะเยอทะยาน ความสำเร็จ หรือการอุทิศตนเพื่อศาสนา (ก่อนครองราชย์) ของฟาโรห์ หรือแม้แต่การประกาศพระเกียรติคุณ โดยจะจารึกไว้ในคาร์ทูช (Cartouche) สัญลักษณ์รูปไข่ที่สื่อถึงความเป็นนิรันดร์และการปกป้องคุ้มครอง ตัวอย่าง ฟาโรห์ตุตันคาเมนมีพระนามต้นว่า เนบเคเปรูเร (Nebkheperure) แปลว่า ผู้ถือครองอภินิหารแห่งเทพเร

ฟาโรห์ ตุตันคามุน ใน พิพิธภัณฑ์ อียิปต์ กรุงไคโร — หน้ากากทองคำของฟาโรห์ตุตันคามุนถูกจัดแสดงในพิพิธภัณฑ์อียิปต์ในกรุงไคโร AFP PHOTO / MOHAMED EL-SHAHED

พระนามจริง

พระนามจริง (Nomen) มักเป็นที่รับรู้น้อยมาก โดยจะเป็น “นามกำเนิด” หรือชื่อแรกเกิด ที่สะท้อนความเป็นปัจเจกชนและอัตลักษณ์ส่วนตัวของฟาโรห์มากที่สุด

พระนามจริงของฟาโรห์จะไม่ค่อยถูกเปิดเผยต่อสาธารณะ ยกเว้นคนสนิทและราชนิกูลระดับสูงเท่านั้น เพราะคนอียิปต์เชื่อว่า การรู้ชื่อแรกเกิดจะทำให้ผู้รู้มีอำนาจเหนือบุคคลนั้น พระนามจริงจึงมักถูกเก็บงำไว้เป็นความลับ ดังตัวอย่างพระนามจริงของฟาโรห์ตุตันคามุนคือ ตุตันคาเตน (Tutankhaten)

จะเห็นว่า พระนาม ทั้ง 5 ของฟาโรห์อียิปต์โบราณ มักวนเวียนอยู่กับสถานะอันศักดิ์สิทธิ์ การเชื่อมโยงกับเทพเจ้า เชื้อสายราชวงศ์ และอำนาจอธิปไตยเหนือดินแดนในปกครอง ทั้งหมดทั้งมวลล้วนมีเป้าหมายคือเพิ่มพูนอำนาจและสิทธิธรรมของฟาโรห์ในการปกครองอาณาจักร ตลอดจนย้ำเตือนถึงความสมบูรณ์พร้อมของผู้ปกครอง และสัญลักษณ์ความเป็นเจ้าแห่งโลกและสวรรค์ในยุคโบราณ

อ่านเพิ่มเติม :

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่