เมื่อมองเห็นลักษณะอันโดดเด่นของ “พระกรรณ” หรือ “ใบหู” ในพระเครื่อง ซึ่งขุดพบในวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ จังหวัดลพบุรี เป็นครั้งแรกเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2450 กล่าวคือ พระกรรณยาวลงมาจรดกับพระอังสา นักสะสมพระเครื่องจึงขนานนามชื่อพิมพ์ทรงเครื่อง เพื่อง่ายต่อการเรียกขานว่า “พระหูยาน” 

ซึ่งพบเห็นทั้งสิ้น 3 พิมพ์ทรง คือ พิมพ์ใหญ่, พิมพ์กลาง, พิมพ์เล็ก  

และแบ่งแยกตามลักษณะของบัวฐานอาสนะได้ 2 แบบ คือ บัวชั้นเดียว และบัวสองชั้น ทั้งยังเรียกแบ่งแยกกันในพุทธลักษณะองค์พระปฏิมากร เป็นพิมพ์หน้ายักษ์ พิมพ์หน้านาง พิมพ์หน้าพระ ก็ตามแต่จะเรียกกัน แต่โดยพุทธลักษณะของพิมพ์ทรง “พระหูยาน” มีเพียง 3 ประเภท คือ ประเภทบัวชั้นเดียว มี 3 ขนาด พิมพ์ใหญ่ พิมพ์กลาง และพิมพ์เล็ก, ประเภทบัวสองชั้น มีเพียงขนาดเดียว, ประเภทพิมพ์พิเศษ

 

โดยพุทธลักษณะของ “พระหูยาน” เป็นพระเครื่องสกุลช่างลพบุรี รูปองค์พระปฏิมากร ปางมารวิชัย ขัดสมาธิราบ ประทับบนอาสนะบัวเล็บช้าง 5 กลีบ ลักษณะเกสรบัวเป็นจุดไข่ปลา เรียงรายอยู่บนกลีบบัวทั้ง 5 กลีบ

พระเกศา เป็นแบบผมหวี เส้นเรียวเล็ก เรียงอย่างเป็นระเบียบ ไรพระศก หรือไรพระเกศา เป็นเส้นลวดกลมเรียวเล็กวาดโค้งตามพระนลาฏ (หน้าผาก) พระเกศมาลามุ่นขมวดเป็นรูปคล้ายดอกบัวตูม พระขนง (คิ้ว) ทำเป็นเส้นลวดกลมเรียวแบบปีกกา วาดจากพระกรรณ (หู) ข้างหนึ่งไปถึงอีกข้างหนึ่ง

พระเนตร เป็นเม็ดกลมยาวรีคล้ายเม็ดงา กรอบพระเนตร เป็นเส้นนูนรี พระนาสิก (จมูก) เป็นสันนูนโด่ง พระหนุสั้นงุ้มออกมาด้านหน้า พระกรรณยาวจรดพระอังสา (บ่า) เป็นลักษณะโดดเด่นจนเป็นที่มาของชื่อพิมพ์พระเครื่อง

พระโอษฐ์ (ปาก) แบะกว้างแบบพระพุทธรูปลพบุรี

เส้นกรองพระศอ ปรากฏเป็นเส้นคล้ายคลึงไหปลาร้าของคน ผ้าสังฆาฏิเป็นแผ่นพาด และปรากฏรอยขอบของจีวรเป็นเส้นเรียวเล็ก พระอุระผึ่งผาย ลำพระองค์วาดเว้า เห็นหน้าท้องที่นูนเล็กน้อย

ด้านหลังองค์พระเป็นแอ่งเว้าลงไป มีทั้งแบบหลังลายผ้า และหลังตัน

“พระหูยาน” แห่งกรุวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ ลพบุรี นับเป็น “ปฐมกรุ” ของ “พระหูยาน” อันต่อมามีการค้นพบกันอีกมากมายหลายกรุ ทั้งในเมืองลพบุรี และเมืองอื่น ๆ สำหรับกรุในเมืองลพบุรี นอกจาก “วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ” แล้วยังพบ “พระหูยาน” จากกรุวัดปืน กรุวิหารกรอ กรุวัดอินทรา กรุตาพริ้ง กรุตาอิน กรุถ้ำมหาเถร กรุวัดเจาะหู กรุยอดปรางค์ กรุวัดกำแพง กรุวัดราชบูรณะ

แต่ละกรุนั้น มีคุณสมบัติในพิมพ์ทรงเป็นของตนเอง คล้ายคลึงกันในพิมพ์ทรง หากแต่ในรายละเอียดนั้นผิดเพี้ยนไปจากกันบ้าง

ในบรรดา “พระหูยาน” เหล่านั้น เห็นต้องยกให้ “พระหูยาน” แห่งกรุวัดพระศรีรัตนมหาธาตุเป็น “หนึ่ง” ในตระกูล “พระหูยาน” โดยเฉพาะยิ่งในบรรดาพระเครื่องยอดนิยมของเมืองลพบุรี “พระหูยาน” เป็นรองก็แต่เพียง “พระร่วงหลังลายผ้า” เท่านั้น

แตกกรุออกมาเป็นครั้งแรกเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2450 และครั้งที่ 2 เมื่อปี พ.ศ. 2508 เรียกขานกันในวงการว่า “กรุเก่า” และ “กรุใหม่”

“พระหูยาน” นั้น สันนิษฐานว่า สร้างขึ้นในราวปีพุทธศักราช 1913-1931 ในรัชสมัยสมเด็จพระราเมศวร แต่มีนักสะสมพระเครื่องบางท่านกล่าวว่า “กรุเก่า” นั้น สร้างขึ้นในราวสมัยลพบุรีตอนปลาย ส่วน “กรุใหม่” สร้างขึ้นในรัชสมัยพระราเมศวร แต่ทั้งสองกรุเหมือนกันในพุทธลักษณะ

 

---

หมายเหตุ : คัดเนื้อหาจากบทความ “พระหูยาน กรุวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ ลพบุรี ‘พระเครื่องยอดขุนศึกเมืองละโว้’” เขียนโดย สรพล โศภิตกุล ในนิตยสารศิลปวัฒนธรรม ฉบับกันยายน 2539

เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 18 เมษายน 2565