“เจ้ากรมเป๋อ” ท่านเป็นเจ้ากรมอะไร ทำไมมาเปิดร้านขายยา

ป้าย ร้านขายยา เจ้ากรมเป๋อ
ร้านขายยา เจ้ากรมเป๋อ (ภาพจาก เฟซบุ๊กเพจ สมุนไพร ร้านขายยาเจ้ากรมเป๋อ)

ถึงวันนี้เทคโนโลยีจะก้าวหน้าไปขนาดไหน แต่พอเจ็บป่วยขึ้นมา คนจำนวนไม่น้อยยังเลือกกิน “ยาสมุนไพร” แทนยาแผนปัจจุบัน และเมื่อพูดถึงยาสมุนไพร ร้านขายยาสมุนไพรเก่าแก่ที่คนส่วนใหญ่นึกถึงก็คือ “ร้านขายยา เจ้ากรมเป๋อ”

ร้านขายยาเจ้ากรมเป๋อ อยู่ที่ถนนจักรวรรดิ เขตสัมพันธวงศ์ กรุงเทพฯ ใกล้ๆ กับวัดจักรวรรดิราชาวาส (วัดสามปลื้ม) พื้นที่ชุมชนชาวจีน

ว่าแต่ท่านผู้ก่อตั้งและเจ้าของร้านขายยาแห่งนี้ หรือ “เจ้ากรมเป๋อ” เป็นข้าราชการสังกัดหน่วยงานใด เกษียณอายุราชการแล้วจึงได้มาเปิดกิจการร้านขายยาใช่หรือไม่

ที่มาที่ไปเรื่องนี้ต้องไปอ่านจากบทความของขนบพร วัฒนสุขชัย กับงานที่ชื่อว่า “ร้านขายยาเจ้ากรมเป๋อ”

เจ้ากรมเป๋อ ชื่อจริงว่า นายเป๋อ สุวรรณเตมีย์ ต้นสกุลของท่านคือ พระศรีศุภโยคหรือพระนริทนร์ทิพย์ ข้าราชสำนักในแผ่นดินพระเจ้ากรุงธนบุรี นายเป๋อนั้นน่าจะเป็นทายาทรุ่นที่ 4 มีชีวิตในสมัยรัชกาลที่ 5 ส่วนร้านขายขายยาสมุนไพรนั้น นายเป๋อเป็นผู้ก่อตั้งขึ้นเมื่อปี 2439

ร้านขายยาเจ้ากรมเป๋อ เกิดจากคำแนะนำของสมเด็จพระพุฒาจารย์มา (หลวงปู่มา) เจ้าอาวาสองค์ที่ 7 ของวัดจักรวรรดิราชาวาส เพราะนายเป๋อเป็นฆราวาสที่มาช่วยงานวัดอย่างสุจริตขันแข็ง ทั้งยังได้รับใช้ใกล้ชิดหลวงปู่มา หลวงปู่มาท่านเป็นผู้เชี่ยวชาญด้านสมุนไพร, ชำนาญในการรักษาคนไข้ด้วยสมุนไพร จึงถ่ายทอดวิชาความรู้เหล่านี้ให้แก่นายเป๋อ แล้วแนะนำให้นายเป๋อเช่าที่ดินของวัดเปิดร้านขายยา และเป็นท่านอีกเช่นกันที่ตั้งชื่อร้านว่า “ร้านขายยาเจ้ากรมเป๋อ”

ขนบพร วัฒนสุขชัย อธิบายชื่อเจ้ากรมเป๋อไว้ว่า “หลวงปู่มียศเป็นสมเด็จ มีฐานะเป็นเจ้าอาวาสวัดจึงตั้งให้ [นายเป๋อ] เป็น ‘เจ้ากรม’ ซึ่งเป็นตำแหน่งสูงสุดสำหรับฆราวาสที่เข้าไปช่วยงานวัด”

นายถวัลย์ สุวรรณเตมีย์ ทายาทของเจ้ากรมเป๋อเล่าว่า “ยศเจ้ากรมเป๋อเป็นยศที่ไม่เกี่ยวข้องกับทางราชการ เป็นการตั้งให้เรียกกันโก้ๆ ในสมัยนั้น ถือเป็นการให้เกียรติเนื่องจากเป็นผู้ที่มีหน้าที่จัดการเรื่องทุกอย่างภายในวัด ซึ่งเทียบได้กับไวยาวัจกรหรือมัคนายกวัดในสมัยนี้ สมัยที่ยังอยู่กับหลวงปู่มา เจ้ากรมเป๋อก็ได้ศึกษาวิชาด้านสมุนไพรโดยตลอด

พอหลวงปู่ชราภาพก็เป็นห่วงอนาคตเจ้ากรมเป๋อจึงได้แนะนำให้เจ้ากรมเป๋อเปิดร้านขายยาสมุนไพร โดยอนุญาตให้เช่าพื้นที่บริเวณวัดเป็นร้านขายยาสมุนไพร เมื่อหลวงปู่มรณภาพเจ้ากรมเป๋อก็ได้ถอนตัวจากการดูแลวัด และหันมาดำเนินกิจการร้านเจ้ากรมเป๋ออย่างเต็มตัว”

ยาที่ร้านขายยาเจ้ากรมเป๋อขายมีประกอบด้วย พืช, สัตว์ และแร่ธาตุ ซึ่งมีมากว่า 700 รายการ แบ่งเป็น ยาหม้อที่ผู้ซื้อมีตำรามาเอง ทางร้านจะเป็นผู้จัดยาแต่ละชนิดตามปริมาณที่กำหนดในตำรา, เป็นยาที่ทางร้านวินิจฉัยโรคให้กับผู้ซื้อตามตำราที่ทางร้านจัดทำไว้แล้ว, ยาสำเร็จรูปที่ลูกค้าใช้กันมานานและรู้จักวิธีใช้ดีมีประมาณ 36 ชนิด ซึ่งทั้งหมดมีการจดลิขสิทธิ์ และผ่านการรับรองจาก อ.ย. (สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา) ฯลฯ

ปัจจุบันร้านขายยาเจ้ากรมเป๋อ มีอายุประมาณ 124 ปี (พ.ศ. 2463) การใช้ยาสมุนไพรในอนาคตจะมียังเป็นที่นิยม หรือซบเซาก็เป็นเรื่องของธุรกิจที่ก็คาดเดาได้ยาก หากสำหรับร้านขายยาเจ้ากรมเป๋อนั้นนายถวัลย์บอกว่า

“..ถ้าเลิกทำเลิกได้ แต่ห้ามเอาชื่อไปขาย ใครจะให้สักร้อยล้าน สองร้อยล้านก็ห้ามขายชื่อ คือ ถ้าลูก หลาน เหลน โหลน ถ้าใครเลิกเมื่อไหร่ขอให้หยุดที่นั่น ร้านนี้จะขายใครไปก็ได้ แต่ชื่อนั้นต้องจบแค่นี้ แค่ลูกหลาน แล้วแกก็แช่งไว้ด้วยว่าห้ามคดโกงลูกค้า..”

อ่านเพิ่มเติม :

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่


ข้อมูลจาก :

ขนบพร วัฒนสุขชัย. “ร้านขายยาเจ้ากรมเป๋อ,” ใน สำเพ็งประวัติศาสตร์ชุมชนชาวจีนในกรงเทพฯ. ศูนย์จีนศึกษา สถาบันเอเชียศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, มกราคม 2549


เผยแพร่ครั้งแรกในระบบออนไลน์เมื่อวันที่ 13 มีนาคม 2563