| ที่มา | ศิลปวัฒนธรรม ฉบับธันวาคม 2548 |
|---|---|
| เผยแพร่ |
สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ กราบทูลรัชกาลที่ 5 เมื่อครั้งรัชกาลที่ 5 เสด็จฯ มาประทับพระราชวังสวนดุสิตว่า “เกรงแต่จะทรงพระเสียคน เมื่อคุ้นอากาศสบายแล้วจะทนที่ในวังไม่ไหว”
“—ฉันเสียคนแล้ว อย่างเธอว่า ปีนี้เข้ามาถูกร้อนในวังเป็นลม—“
เป็นพระราชดำรัสในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่ตรัสกับสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระยาดำรงราชานุภาพ เกี่ยวกับการเสด็จไปประทับ ณ พระราชวังดุสิต
สืบเนื่องมาจากเมื่อแรกที่มีพระราชดำริให้สร้างพระราชวังสวนดุสิตขึ้นนั้นมีพระราชประสงค์เพียงจะสร้างเป็นที่สำหรับประทับสำราญพระอิริยาบถในวันสุดสัปดาห์ พระราชประสงค์เช่นนี้มาจากสาเหตุหลายประการ เริ่มตั้งแต่พระสุขภาพพลานามัย จากการที่ต้องทรงงานหนักและประทับอยู่ในพระบรมมหาราชวัง ซึ่งร้อนจัดในฤดูร้อนเพราะมีสิ่งก่อสร้างบังทางลมอยู่โดยรอบ
ประกอบกับการที่ได้เสด็จประพาสยุโรป ทอดพระเนตรตัวอย่างพระราชวังของกษัตริย์ในยุโรปที่เป็นสวนป่าเต็มไปด้วยต้นไม้นานาชนิด ทำให้อาณาบริเวณมีความสงบร่วมเย็นสดชื่นและมีความเป็นส่วนพระองค์ ด้วยเหตุดังกล่าวทำให้มีพระราชประสงค์จะมีสถานที่เช่นนั้นสำหรับประทับสำราญพระอิริยาบถเป็นการส่วนพระองค์บ้าง
ดังนั้นเมื่อครั้งเสด็จประพาสที่สวนต่อที่นานอกคลองผดุงกรุงเกษมเลยไปจนถึงคลองสามเสน ทรงพอพระราชหฤทัยในสถานที่และบรรยากาศ ว่าร่มรื่นอากาศโปร่งสบาย จึงทรงซื้อที่ดินบริเวณนั้นด้วยพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์ และโปรดให้ดำเนินการหักร้างถางพง ตั้งแต่ปลาย พ.ศ. 2441 เป็นต้นมา เมื่อหักร้างถางพงเสร็จ จึงโปรดให้สร้างที่ประทับชั่วคราวเรียกว่าพลับพลา
เมื่อแรกเสด็จมาประทับ ตรัสกับสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพว่า จะเสด็จมาประทับแรมสำราญพระอิริยาบถเฉพาะวันสุดสัปดาห์ สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพจึงกราบทูลสนองว่า
“ข้าพระพุทธเจ้าเกรงแต่จะทรงพระเสียคน เมื่อคุ้นอากาศสบายแล้วจะทนที่ในวังไม่ไหว”
ซึ่งก็มิได้ตรัสตอบคำกราบทูลนั้นแต่ประการใด ทุกวันสุดสัปดาห์จะเสด็จพระราชดำเนินพร้อมพระมเหสีบางพระองค์ เจ้าจอมบางคน และพระราชโอรสพระราชธิดา ประทับแรม ณ พลับพลา ทรงปลูกดอกไม้และไม้ผลด้วยตัวเองและเสวยพระกระยาหารแบบง่าย ๆ ไม่มีพิธีรีตองดังเช่นประทับอยู่ในพระบรมมหาราชวัง แม้พระราชกุมารก็ทรงรื่นเริงพระทัย ทรงได้เล่นสนุกสนานคลุกคลีใกล้ชิดธรรมชาติและพระบิดา
บรรยากาศทั้งหลายเหล่านี้ทำให้ทุกพระองค์ทรงสำราญพระทัย พระพลานามัยก็ทรงแข็งแรงสมบูรณ์ขึ้น จนเวลาผ่านไปเกือบปี จึงตรัสรับคำกราบบังคมทูลของสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพว่า
“—ฉันเสียคนแล้ว อย่างเธอว่า ปีนี้เข้ามาถูกร้อนในวังเป็นลม—“
อันเนื่องมาแต่ทรงได้รับอากาศบริสุทธิ์ในสถานที่โล่งแจ้งกว้างขวาง ทำให้ทรงเคยชิน ครั้นเสด็จเข้ามาประทับในพระบรมมหาราชวัง โดยเฉพาะในงานราชพิธี ทรงพบเข้ากับสถานที่คับแคบ อากาศร้อน จึงทรงอึดอัดไม่สบายถึงประชวรพระวาโย
(คัดลอกส่วนหนึ่งจากบทความ “เมื่อแรกเสด็จประทับ ณ พระราชวังดุสิต” เขียนโดย ศันสนีย์ วีระศิลป์ชัย ในนิตยสารศิลปวัฒนธรรม ธันวาคม 2548)
