ภาคอีสาน คนอีสาน ไม่ได้มีแค่คนลาว แต่ยังมีคนอีกหลายเผ่าพันธุ์

การแห่ปราสาทผึ้งของชาวบ้านที่มารอเฝ้าสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ คราวเสด็จตรวจราชการเมืองนครพนม พ.ศ. 2449 (ภาพจาก หอจดหมายเหตุแห่งชาติ)

ผู้เขียน	เสมียนนารี
เผยแพร่	วันพฤหัสที่ 15 ธันวาคม พ.ศ.2565

เมื่อพูดถึงพื้นที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ หรือ ภาคอีสาน ของไทย เราส่วนใหญ่มักเรียกผู้คนในพื้นที่ดังกล่าว ว่า “คนอีสาน” ตามภูมิศาสตร์ หรือไม่ก็เรียกว่า “คนลาว” ตามวัฒนธรรม และชาติพันธุ์ เพราะคนสองฝั่งโขงระหว่างอีสานลาวสมัยโบราณเดินทางเคลื่อนย้ายไปมาหาสู่ไม่ขาดสาย

นอกจากนี้หลายครั้งที่เกิดปัญหาการเมืองหรือความขัดแย้งภายในลาว เช่น หลังสิ้นรัชกาลสมเด็จพระไชยเชษฐา (พ.ศ. 2093-2115) บ้านเมืองเกิดความวุ่นวาย เกิดการแย่งชิงอำนาจภายใน และการรุกรานของพม่า เป็นต้น ผู้คนในลาวก็จะอพยพไปตั้งหลักแหล่งในพื้นที่อื่น รวมถึงภาคอีสานของของประเทศไทย

แต่ประชาชนในอีสานก็ไม่ได้เป็นลาวทั้งหมด เพราะยังมีเผ่าพันธุ์และกลุ่มภาษาอื่นๆ ตั้งหลักแหล่งประสมประสานอยู่ด้วย

ร่องรอยของผู้คนหลายเผ่าพันธุ์มีอยู่ในบันทึกของสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ คราวเสด็จฯ ไปตรวจราชการทางอีสานเมื่อ พ.ศ. 2449 ทรงเล่าว่านอกจากชาวล้านช้างกับเวียงจันแล้ว ยังมีชนกลุ่มอื่นๆ อยู่ในอีสานอีกดังนี้

ผู้ไท อยู่ที่เรณูนครในจังหวัดนครพนม กับอยู่ที่จังหวัดสกลนคร

กะเลิง ส่วนมากอยู่ในจังหวัดสกลนคร เดิมอยู่เมืองกะตาก มีภาษาพูดของตนต่างหาก ผู้ชายบางคนไว้ผมมวย บางคนไว้ผมประบ่า มักสักเป็นรูปนกที่แขนและแก้ม

ย้อ อยู่แถวเมืองท่าอุเทนในจังหวัดนครพนม เดิมอยู่เมืองไชยบุรี ใกล้เมืองท่าอุเทน แล้วหนีกองทัพกรุงเทพฯ ไปอยู่ฝั่งลาวใกล้แดนญวนคราวหนึ่ง เพิ่งกลับมาอยู่ที่ท่าอุเทนในสมัยรัชกาลที่ 3

แสก อยู่เมืองอาจสามารถในจังหวัดร้อยเอ็ด เดิมอยู่เมืองแสกในลาวต่อแดนญวน มีการละเล่นเรียก “เต้นสาก”

โย้ย อยู่เมืองอากาศอำนวยในจังหวัดสกลนคร อยู่ในจังหวัดสกลนคร

กะโซ่ อยู่เมืองกุสุมาลย์ในจังหวัดสกลนคร เดิมอยู่เมืองมหาชัยก่องแก้วในลาว เป็นพวกข่ามีผิวคล้ำ พูดภาษาของตนเอง

เขมรป่าดง อยู่ในจังหวัดสุรินทร์ ศรีสะเกษ และบุรีรัมย์ ชอบเป่าใบไม้

ซึ่งปัจจุบันคนเหล่านี้กระจายอยู่ทั่วไป ไม่ได้มีอยู่บริเวณเท่าที่สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงไปพบแล้วบันทึกไว้สมัยรัชกาลที่ 5 เท่านั้น

นอกจากนี้ยังมีคนอีกกลุ่มหนึ่งที่อยู่บริเวณต้นแม่น้ำมูลคือ ไทโคราช หรือไทเทิ้ง อยู่ในจังหวัดนครราชสีมา อาจมีถิ่นฐานเดิมอยู่ภาคกลาง