“ยุบพรรคการเมือง” ครั้งแรกของโลกเกิดขึ้นที่ “เยอรมนี”

ฮิตเลอร์ ถ่ายภาพ กับ สมาชิกพรรคแรงงานสังคมชาตินิยม เยอรมนี
ฮิตเลอร์กับสมาชิกพรรคแรงงานสังคมชาตินิยมเยอรมนี เมื่อปี ค.ศ. 1930/พ.ศ. 2473 (ภาพจาก www.bundesarchiv.de)

ประเด็น “ยุบพรรคการเมือง” ในเวทีระดับโลก มีการยุบพรรคการเมืองเกิดขึ้นครั้งแรกเมื่อใด ด้วยเหตุผลอะไร?

ผศ.ดร.ปริญญา เทวานฤมิตรกุล ทำวิจัยเรื่องการยุบพรรคการเมืองไว้อย่างละเอียด ซึ่งขอสรุปมานำเสนอเฉพาะในส่วนของการยุบพรรคการเมืองพรรคแรกของโลกดังนี้

“ยุบพรรคการเมือง” เกิดขึ้นครั้งแรกที่ประเทศเยอรมนี เมื่อปี ค.ศ.1923/พ.ศ.2466 พรรคที่ถูกยุบก็คือ พรรคแรงงานสังคมชาตินิยมเยอรมนี (Nationalsozialistische Deutsche Arbeiter Partei) หรือ พรรคนาซีของฮิตเลอร์ ด้วยเหตุที่พรรคดังกล่าว ปฏิเสธการปกครองระบอบประชาธิปไตยแบบรัฐสภา แต่อาศัยรูปแบบของพรรคการเมืองแฝงกายเข้ามาทําลายระบบการปกครองในระบอบประชาธิปไตย ทั้งพยายามในการก่อรัฐประหารเมื่อวันที่ 8-9 พฤศจิกายน ค.ศ.1923/พ.ศ. 2466 หรือที่เรียกว่า “กบฏโรงเบียร์”

แต่เนื่องจากรัฐธรรมนูญของเยอรมนีในเวลานั้น การยกเลิกพรรคการเมืองจะกระทําได้ก็ต่อเมื่อพรรคการเมืองนั้น กระทําผิดต่อกฎหมายอาญา กล่าวคือ ใช้กําลังเข้ายึดอํานาจรัฐเท่านั้น เพื่อเป็นการอุดช่องว่างของกฎหมายดังกล่าว เมื่อมีการตรากฎหมายพื้นฐานขึ้น จึงมีการกําหนดเงื่อนไขในการยกเลิกพรรคการเมืองไว้ในมาตรา 21 อนุมาตรา 2 ประโยคแรกว่า

“ไม่ว่าจะโดยเป้าหมายของพรรคหรือเมื่อพิจารณาจากพฤติกรรมของบรรดาผู้ที่ฝักใฝ่ในพรรคแล้ว พรรคการเมืองใดมีความมุ่งหมายเพื่อขัดขวางการปกครองในระบอบ เสรีประชาธิปไตย หรือเป็นภัยต่อการดํารงอยู่ของสหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี พรรคการเมืองนั้นขัดต่อรัฐธรรมนูญ”

และในประโยคที่สองของกฎหมายพื้นฐานได้กําหนดตัวองค์กรที่มีอํานาจตัดสินเกี่ยวกับเรื่องนี้ไว้ว่า “ศาลรัฐธรรมนูญแห่งสหพันธ์ เป็นผู้พิจารณาพิพากษาปัญหาการขัดต่อรัฐธรรมนูญนี้”

ซึ่งเท่ากับว่ากฎหมายพื้นฐานได้บัญญัติองค์ประกอบของความผิดของพรรคการเมืองที่ขัดต่อรัฐธรรมนูญและให้ศาลรัฐธรรมนูญแห่งสหพันธ์เท่านั้นเป็นผู้มีอํานาจตัดสิน

ที่ผ่านมาของเยอรมนีมีการวินิจฉัยยุบพรรคการเมือง เกิดขึ้นเพียง 3 ครั้ง กล่าวคือ

ครั้งแรกเกิดขึ้นในยุคสาธารณรัฐที่ 1 ก่อนที่จะมีการจัดตั้งศาลรัฐธรรมนูญขึ้น โดยพรรคนาซีของฮิตเลอร์ถูกศาลสูงและศาลระดับมลรัฐออกคําสั่งห้าม

ต่อมาเมื่อมีการจัดตั้งศาลรัฐธรรมนูญได้มีคําวินิจฉัยยุบพรรคการเมือง อีก 3 ครั้ง คือ ครั้งที่ 2 ในปี ค.ศ. 1952/พ.ศ. 2495 ยุบพรรคสังคมนิยม (Sozialistische Reichs Partei) หรือพรรค SRP ซึ่งเป็นพรรคที่เรียกตัวเองว่าพรรคสืบนโยบายนาซี ที่มีลักษณะเผด็จการต่อต้านระบบรัฐสภาและมีความคิดเรื่องเชื่อชาติอย่างรุนแรง

ครั้งที่ 3 ในปี ค.ศ. 1956/พ.ศ. 2499 ได้มีคําวินิจฉัยให้ยุบพรรคคอมมิวนิสต์ (Kommunistische Partei Deutschlands) หรือพรรค KPD ด้วยมีแนวคิดก้าวร้าวและเป็นปฏิปักษ์ต่อหลักการพื้นฐานของหลักประชาธิปไตย

และครั้งที่ 4 ในปี ค.ศ. 2001/พ.ศ. 2544 ทั้งสภาผู้แทนราษฎรแห่งสหพันธ์ สภาที่ปรึกษาแห่งสหพันธ์ และรัฐบาลแห่งสหพันธ์ ยื่นคําร้องเพื่อขอให้ยุบพรรคชาติประชาธิปไตย (Nationaldemokratischen Partei Deutschlands) หรือพรรค NPD ซึ่งเป็นพรรคที่มีอุดมการณ์ขวาจัดที่อาจเรียกได้ว่า เป็นพวกนาซีใหม่และมีกิจกรรมที่เป็นภัยหลายประการ เช่น การวางระเบิดกลุ่มคนยิวที่อพยพมาจากรัสเซีย

อย่างไรก็ดี เนื่องจากคะแนนเสียงการวินิจฉัยของคณะตุลาการในคดีนี้ไม่ถึงหลักเกณฑ์ตามที่กฎหมายกําหนด จึงเป็นผลทําให้คดีนี้ถูกจําหน่ายไปในปี ค.ศ. 2003 และส่งผลให้ศาลรัฐธรรมนูญมิได้วินิจฉัยในเนื้อหาเกี่ยวกับความชอบด้วยรัฐธรรมนูญของพรรคดังกล่าวโดยตรงจนถึงปัจจุบัน ที่ผ่านมาจึงมีการตัดสิน ยุบพรรคการเมือง 3 ครั้ง 3 พรรคการเมืองเท่านั้น

อ่านเพิ่มเติม :

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่


ข้อมูลจาก :

ผศ.ดร.ปริญญา เทวานฤมิตรกุล. รายงานการศึกษาวิจัยเรื่อง การยุบพรรคการเมือง โดยองค์กรวินิจฉัยความชอบด้วยรัฐธรรมนูญ, สำนักงานศาลรัฐธรรมนูญ. สิงหาคม 2558.


เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อวันที่ 13 ธันวาคม 2562