การสถาปนา “สมเด็จพระบรมราชินี” ในราชวงศ์จักรี

ธรรมเนียมการสถาปนาสมเด็จพระบรมราชินีในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ปรากฏในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 7 โดยกระทำภายหลังการเสด็จออกมหาสมาคมเสร็จสิ้น จากนั้นเสด็จขึ้น ณ พระที่นั่งไพศาลทักษิณ ประทับพระที่นั่งภัทรบิฐเพื่อให้พระบรมวงศานุวงศ์และข้าราชบริพารฝ่ายในเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท แล้วโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพเสนาบดีกระทรวงมุรธาธร อ่านพระบรมราชโองการ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาหม่อมเจ้ารําไพพรรณีขึ้นเป็นสมเด็จพระนางเจ้ารําไพพรรณี พระบรมราชินี เสร็จแล้วทรงหลังน้ำพระมหาสังข์ ทรงเจิมพระราชทานสมเด็จพระนางเจ้ารําไพพรรณี พระบรมราชินี และพระราชทานเครื่องราชอิสริยามหาจักรีบรมราชวงศ์ กับเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์ และเครื่องราชูปโภคอันเป็นตําแหน่งพระอัครมเหสี จากนั้นจึงเป็นการถวายพระพรชัยของพระบรมวงศานุวงศ์ เสร็จแล้วเสด็จพระราชดําเนินกลับพร้อมด้วยสมเด็จพระบรมราชินี โดยทรงโปรยดอกพิกุลเงิน พิกุลทอง และเงินสอง ตามทางเสด็จพระราชดําเนิน

สําหรับการสถาปนาสมเด็จพระบรมราชินีปรากฏอีกครั้งในพระราชพิธีบรมราชาภิเษกพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร รัชกาลที่ 9 โดยทรงสถาปนาสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินี ซึ่งดําเนินการพระราชพิธีตามขั้นตอนในลักษณะเดียวกันกับในสมัยรัชกาลที่ 7

สำหรับในรัชกาลปัจจุบัน พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราลงกรณ พระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ให้ประกาศสถาปนาเฉลิมพระเกียรติยศ สมเด็จพระราชินีสุทิดา ขึ้นเป็น สมเด็จพระนางเจ้าสุทิดา พัชรสุธาพิมลลักษณ พระบรมราชินี ให้มีพระเกียรติยศสมบูรณ์ตามราชประเพณี เมื่อวันที่ 4 พฤษภาคม พุทธศักราช 2562


ข้อมูลจาก

นนทพร อยู่มั่งมี. “พระราชพิธีและพิธีอันเกี่ยวเนื่องกับพระราชพิธีบรมราชาภิเษก”, เสวยราชสมบัติกษัตรา, สำนักพิมพ์มติชน มีนาคม 2562