ภาพเขียนฝีพระหัตถ์ “สมเด็จครู” ภาพจตุโลกบาล ภายในห้องพระบรรทม พระที่นั่งบรมพิมาน

รัชกาลที่ 8 และ พิมพ์เขียวภาพพระอินทร์ สมเด็จครู
(ซ้าย) พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร รัชกาลที่ ๘ (ภาพจากสำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ) และ (ขวา) พิมพ์เขียว (blueprint) ภาพพระอินทร์ ฝีพระหัตถ์สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ (กรรมสิทธิ์ของผู้ดูแลเพจสมเด็จครู)

วันที่ 9 มิถุนายน พุทธศักราช 2489 เป็นอีกวันหนึ่งที่ยังความวิปโยคมาสู่พสกนิกรอย่างใหญ่หลวง เมื่อพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร รัชกาลที่ 8 ต้องพระแสงปืนสวรรคต ณ ห้องพระบรรทม พระที่นั่งบรมพิมาน ในพระบรมมหาราชวัง

ห้องพระบรรทมดังกล่าว (ปัจจุบันถูกปรับเปลี่ยนเป็นห้องทรงพระสำราญ) ตกแต่งด้วยศิลปะในยุคฟื้นฟูศิลปวิทยา (Renaissance) เพดานภายในห้องพระบรรทม ถูกดัดแปลงให้เป็นโดมในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 พร้อมเขียนภาพแบบปูนเปียก (Fresco) เป็นภาพจตุโลกบาลตามคติอย่างอินเดีย ซึ่ง “สมเด็จครู” สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ทรงออกแบบ และนายซี ริโกลี เป็นผู้ลงสี แล้วเสร็จในปีพุทธศักราช 2460 ได้แก่

Advertisement
พระอินทร์ พระที่นั่งบรมพิมาน
พระอินทร์ ภาพเขียนด้านทิศตะวันออกของโดมภายในห้องพระบรรทม (ภาพจากหนังสือ Prince Naris a Siamese Designer โดย ผศ.ดร .ม.ล.จิตตวดี จิตรพงศ์ พระปนัดดาในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์)

ทิศตะวันออก เขียนภาพพระอินทร์ เทพประจำทิศตะวันออก (บูรพา) ทรงพระภูษาสีน้ำเงิน ทรงวชิราวุธและพระแสงศรในพระหัตถ์ มีคนธรรพ์เล่นดนตรีเป็นเทพบริวาร บริเวณฐานเขียนภาพช้างทรงทั้งสองของพระอินทร์ (ด้านซ้ายคือช้างเอราวัณ ด้านขวาไม่ปรากฏแน่ชัด อาจเป็นช้างคีรีเมขล์ไตรดายุค) และจารึกพระนามของพระองค์ไว้ว่า “ศักระ” (ตรงกับภาษาบาลีว่า สักกะ แปลว่าผู้องอาจ) ตามแบบอักษรซึ่งพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงประดิษฐ์ขึ้น ซึ่งมีลักษณะคล้ายอักษรของพ่อขุนรามคำแหงมหาราช อันมีลักษณะเด่นคือพยัญชนะ สระ และวรรณยุกต์อยู่ในบรรทัดเดียวกันทั้งหมด

พิมพ์เขียว (blueprint) ภาพพระอินทร์ ฝีพระหัตถ์สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ จะเห็นว่าพระนามของพระอินทร์เขียนด้วยอักษรโรมันว่า “CAKRA” มิได้เขียนตามแบบอักษรอย่างใหม่ของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว (กรรมสิทธิ์ของผู้ดูแลเพจสมเด็จครู)

ทิศใต้ เขียนภาพพระยม เทพประจำทิศใต้ (ทักษิณ) ทรงพระภูษาสีแดง ทรงกระบองในพระหัตถ์ขวา มีเทพบริวารคือกาลบุรุษ และจิตรคุปต์ (ไทยว่าเจตคุปต์) บริเวณฐานเขียนภาพกระบือ ซึ่งเป็นเทวพาหนะ และจารึกพระนามของพระองค์ไว้ว่ายมะ”

พระยม พระที่นั่งบรมพิมาน
พระยม ภาพเขียนด้านทิศใต้ของโดมภายในห้องพระบรรทม (ภาพจากหนังสือ Prince Naris a Siamese Designer โดย ผศ.ดร .ม.ล.จิตตวดี จิตรพงศ์ พระปนัดดาในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์)
พิมพ์เขียว (blueprint) ภาพพระยม ฝีพระหัตถ์สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ จะเห็นว่าพระนามของพระยมเขียนด้วยอักษรโรมันว่า “YAMA” มิได้เขียนตามแบบอักษรอย่างใหม่ของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว (กรรมสิทธิ์ของผู้ดูแลเพจสมเด็จครู)

ทิศตะวันตก เขียนภาพพระวรุณ เทพประจำทิศตะวันตก (ประจิม) ทรงพระภูษาสีฟ้า ทรงสังข์ในพระหัตถ์ขวา มีเทพบริวารถือบังสูรย์ถวาย และมกร (มังกร) เทวพาหนะอยู่ด้านหลัง บริเวณฐานจารึกพระนามของพระองค์ไว้ว่าวรุณะ”

พระวรุณ พระที่นั่งบรมพิมาน
พระวรุณ ภาพเขียนด้านทิศตะวันตกของโดมภายในห้องพระบรรทม (ภาพจากหนังสือ Prince Naris a Siamese Designer โดย ผศ.ดร .ม.ล.จิตตวดี จิตรพงศ์ พระปนัดดาในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์)

ทิศเหนือ เขียนภาพพระอัคนี (แท้จริงพระอัคนีเป็นเทพประจำทิศตะวันออกเฉียงใต้ หรืออาคเนย์ ผู้เขียนยังไม่พบหลักฐานแน่ชัดว่าเพราะเหตุใดจึงเขียนภาพพระอัคนีในทิศเหนือ) ทรงหอกในพระหัตถ์ขวา และดอกบัวในพระหัตถ์ซ้าย มีควันไฟเป็นพระรัศมี มีแกะ อันเป็นเทวพาหนะ และกองกูณฑ์ทางด้านขวาและซ้ายของภาพตามลำดับ บริเวณฐานจารึกพระนามของพระองค์ไว้ว่า “อัคนิ”

พระอัคนี พระที่นั่งบรมพิมาน
พระอัคนี ภาพเขียนด้านทิศเหนือของโดมภายในห้องพระบรรทม (ภาพจากหนังสือ Prince Naris a Siamese Designer โดย ผศ.ดร .ม.ล.จิตตวดี จิตรพงศ์ พระปนัดดาในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์)

ฝีพระหัตถ์การออกแบบชุดนี้ นับเป็นภาพฝีพระหัตถ์ของสมเด็จครูอันทรงคุณค่ายิ่ง ซึ่งทรงปรับแก้หลายครั้งให้เหมาะสมตามตำราและเหมาะสมด้วยองค์ประกอบต่างๆ ของภาพ (Composition) ซึ่งได้ประจักษ์ให้เห็นถึงพระอัจฉริยภาพดังได้แสดงผ่านทางภาพเขียนเหล่านี้

แม้ภายในห้องพระบรรทม จะมีจตุโลกบาลคอยคุ้มเกรงรักษาพระผู้ประทับ ณ ที่นั้น แต่ก็มิอาจจะหยุดยั้งมฤตยูได้ แม้ว่าพระองค์จะเสด็จสวรรคตไปเป็นเวลา 77 ปีแล้ว แต่ยังคงความโศกาอาดูรในใจของพสกนิกรมิรู้ลืม น้อมรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณล้นเกล้าล้นกระหม่อมหาที่สุดมิได้

แผนผัง ชั้นสอง พระที่นั่งบรมพิมาน
แผนผังโดยสังเขปของชั้นที่สอง พระที่นั่งบรมพิมาน ห้องที่มีคำว่า “สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว” เป็นห้องพระบรรทมซึ่งพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร เสด็จสวรรคต (ภาพจากอินเตอร์เน็ต)

[ขอบคุณข้อมูลและภาพจากเพจสมเด็จครู]

อ่านเพิ่มเติม :

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่


เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 9 มิถุนายน 2561