“เมืองแป้แห่ระเบิด” หรือ “เมืองแพร่แห่ระเบิด” เป็นคำพูดที่คนแพร่ในอดีตถือเป็นคำดูถูก หรือเป็นคำบุลลี่ ถ้าใครพูดประโยคนี้กับคนแพร่ เรื่องอาจเลยเถิดไปจนถึงขั้นวิวาทได้ ที่เป็นอย่างนี้ เพราะผลพวงจากการทิ้งระเบิดช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 

เรื่องเล่า “แห่ระเบิด”

ที่มาของคำพูดล้อเลียนนี้ มาจาก “ระเบิด” ที่กองทัพฝ่ายตรงข้ามทิ้งลงในพื้นที่จังหวัดแพร่ สมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 (พ.ศ. 2485-2488) แตกเป็นหลายๆ เรื่อง

หากประเด็นหลักก็คือ “คนแพร่ไม่รู้จักระเบิด” เมื่อมันตกจากท้องฟ้า จึงคิดว่าเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์จากสวรรค์, เจอมันในป่าก็คิดเป็นไข่เหล็กจากเทวดา ฯลฯ ตามมาด้วย “การแห่ลูกระเบิด” ไปรอบเมือง ก่อนจะลงเอยด้วยการระเบิดที่ทำให้ผู้คนตายทั้งบ้านเมือง

จึงไม่น่าแปลกที่คนแพร่สมัยหนึ่งไม่พอใจประโยคที่ว่า “เมืองแพร่แห่ระเบิด”

เรื่องจริง มีอยู่ว่า

สมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 นายหลง มโนมูล คนงานรถไฟสถานีแก่งหลวง พบลูกระเบิดที่เครื่องบินของฝ่ายสัมพันธมิตรทิ้งทำลายสะพานรถไฟข้ามน้ำห้วยแม่ต้า บ้านปิน อำเภอลอง จังหวัดแพร่

เพื่อหวังสกัดการเดินทางของทหารญี่ป่น นายหลงจึงติดต่อขอความช่วยเหลือจากบุคคลที่รู้จัก, คนงานของสถานีรถไฟแก่งหลวงที่อยู่ใกล้ๆ กัน ฯลฯ มาช่วยขุดระเบิด และเก็บกู้ระเบิดด้าน (ไม่ระเบิด) จำนวน 3 ลูก

ระเบิดทั้ง 3 ลูก มีการถอดชนวนระเบิด, เอาดินปืนออก และใช้เลื่อยตัดส่วนปลายออก จากนั้นนำขึ้นบรรทุกบนเกวียน เพื่อนำระเบิดไปถวายวัด ระหว่างทางผ่านชุมชนใดประชาชนก็ออกมาดู, มาต้อนรับ และจำนวนหนึ่งก็เข้ามาร่วมขบวน เสมือนงานบุญกฐินผ้าป่า

จาก “ระเบิด” เป็น “ระฆัง”

ระเบิดทั้ง 3 แปรสภาพเป็น “ระฆัง” สำหรับใช้ในวัด เพื่อใช้ตีเป็นสัญญาณในการปลุก การเตือนพระสงฆ์ ให้ประพฤติวัตรปฏิบัติธรรม ทั้งมีความเชื่อว่าอานิสงฆ์ของการถวายระฆังจะทำให้มีเกียรติ มีชื่อเสียง ซึ่งระฆังทั้ง 3 ใบ แยกไปอยู่วัด 3 แห่ง ดังนี้

หนึ่ง ไปอยู่ที่ วัดแม่ลานเหนือ ตำบลห้วยอ้อ อำเภอลอง จังหวัดแพร่

หนึ่ง ไปอยู่ที่ วัดศรีดอนคำ ตำบลห้วยอ้อ อำเภอลอง จังหวัดแพร่

หนึ่ง ไปอยู่ที่ วัดนาตุ้ม ตำบลบ่อเหล็กลอง อำเภอลอง จังหวัดแพร่

ระฆังจากลูกระเบิดด้านสมัยสงครามไม่ได้มีราคาแค่เศษเหล็ก แต่เป็นของเก่าที่มีประวัติของบ้าน เป็นสัญลักษณ์การท่องเที่ยวสำคัญของอำเภอลอง เรื่อง “คนแพร่แห่ระเบิด” ก็โปรดเข้าใจกันตามนี้

อ่านเพิ่มเติม :

• “รัฐชาติ” ปะทะ “รัฐจารีต” มูลเหตุกบฏเงี้ยวเมืองแพร่ เมื่อเงี้ยวกลายเป็น “คนอื่น” 

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่

อ้างอิง :

เกรียงศักดิ์ ฟองคำ, อภิชา สุขจีน และพระอนุสรณ์ กิตฺติวณฺโณ (เรืองปัญญารัตน์). “เมืองแพร่หาใช่แค่แห่ระเบิด BOMB TO BELL” ใน, วารสารมหาจุฬาลงกรณ์ ปีที่ 8 ฉบับที่ 4 เดือนเมษายน 2564.

ณรงค์ จันทรางกูร. เอกสารเผยแพร่ “เมืองแพร่แห่ระเบิด”, พิมพ์ครั้งที่ 2 มิถุนายน 2558.

เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 2 ตุลาคม 2567