เจ้านาย 4 พระองค์ ทรงสัญญาจะ “เผาผี” เจ้าพระยายมราช แต่ท้ายสุดผิดสัญญา เพราะอะไร?

เจ้าพระยายมราช ปั้น สุขุม ท่านผู้หญิงตลับ สุขุม
เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) และท่านผู้หญิงตลับ ภริยา

เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) อดีตผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ รัชกาลที่ 8 เป็นข้าราชการที่ทำงานสนองคุณแผ่นดินมาตลอดชีวิต ท่านมีลูกศิษย์ลูกหามากมาย

จำนวนนั้นรวมถึง “พระเจ้าลูกเธอ” ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวถึง 4 พระองค์ ทั้งหมดทรงสัญญากับ “ครู” ว่า วันหนึ่งถ้าครูสิ้นชีวิตจะรับเป็นธุระจัดการงานศพให้ แต่ท้ายสุดทุกพระองค์ก็ไม่สามารถทำตามสัญญาได้ เหตุใดถึงเป็นเช่นนั้น?

ย้อนไปเมื่อครั้งพระเจ้าลูกเธอ 4 พระองค์ ได้แก่ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ, พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ารพีพัฒนศักดิ์ กรมหลวงราชบุรีดิเรกฤทธิ์, พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประวิตรวัฒโนดม กรมหลวงปราจิณกิติบดี และ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช ยังทรงพระเยาว์ เจริญวัยที่จะเข้าโรงเรียน ซึ่งสมเด็จพระบรมชนกนาถทรงให้เข้าศึกษาที่โรงเรียนพระตำหนักสวนกุหลาบ

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงจัดหาครูต่างหาก สำหรับสอนเฉพาะเจ้านาย 4 พระองค์นี้ ซึ่งครูที่มาสอนคือ “มหาปั้น” หรือ เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม)

กรมดำรง ทรงเฝ้าสังเกตการสอนของมหาปั้นอยู่เสมอ และพบว่า

“ตั้งแต่พระเจ้าลูกเธอเสด็จไปเข้าโรงเรียนพระตำหนักสวนกุหลาบ เวลาข้าพเจ้าไปก็แวะไปที่ห้องเรียนของพระเจ้าลูกเธอด้วยเสมอ ในไม่ช้าก็ตระหนักใจว่าคิดถูก ทั้งที่จัดให้พระเจ้าลูกเธอเรียนต่างหากและที่ได้เลือกมหาปั้นมาเป็นครูด้วย สังเกตเห็นเรียนรู้รวดเร็วเพราะเรียนด้วยกันแต่ 4 พระองค์

ฝ่ายมหาปั้นก็ฉลาดในการสอนทั้งวางตัวต่อพระเจ้าลูกเธอเหมาะดีคือไม่เหลาะแหละอย่างว่า ‘ประจบลูกศิษย์’ แต่ก็ไม่วางตัวข่มเกินไป พระเจ้าลูกเธอทรงเคารพยำเกรงและโปรดมหาปั้นสนิทสนมหมดทุกพระองค์”

พระเจ้าลูกเธอ 4 พระองค์ กับคำสัญญาที่ทรงมีต่อเจ้าพระยายมราช

มหาปั้นเป็นครูสอนพระเจ้าลูกเธอทั้ง 4 พระองค์ถึง 10 ปี คือในประเทศ 1 ปี และในยุโรป 9 ปี เมื่อทุกพระองค์เสด็จกลับมารับราชการ ก็ยังทรงเรียกท่านว่า “ครู” เสมอ ทั้งยังทรงสัญญาว่าจะเป็นธุระ “เผาผี” ให้ หากครูถึงแก่กรรม ยังความปลาบปลื้มแก่มหาปั้นยิ่งนัก ที่พระเจ้าลูกเธอทรงมีพระกรุณาธิคุณรับเป็นธุระให้ ตามที่เขียนในคำไว้อาลัย พิมพ์ในงานศพท่านผู้หญิงตลับ ภริยาของท่าน เมื่อ พ.ศ. 2474 ว่า

“ท่านทั้ง 4 พระองค์ทรงพระเมตตาสัญญากับข้าพเจ้าไปว่า ถ้าข้าพเจ้าตายท่านจะช่วยกันทรงเผาผี จะมิให้บุตรภรรยาต้องวุ่นวาย

ข้าพเจ้านึกดีใจมาก และหวังเต็มที่ว่าอย่างไรๆ ก็คงไม่พลาด เพราะถึง 4 พระองค์ด้วยกัน และบางพระองค์ก็เท่ากับว่าได้ทรงเริ่มต้นบ้างแล้ว คือเวลาข้าพเจ้าป่วยทรงพระอุตสาหะเสด็จมาพยาบาล

แต่อนิจจายังไม่ทันไรท่านมาสิ้นพระชนม์ไปเสียก่อนข้าพเจ้าหมดแล้ว โดยพระชนมพรรษายังน้อยอยู่ทั้งนั้น แทนที่ท่านจะเผาผีข้าพเจ้าๆ กลับต้องถวายพระเพลิงพระศพท่าน และรับพระอัฐิท่านด้วยความเศร้าสลดใจเสียอีก”

ไม่เพียงเท่านั้น พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ยังทรงเคยเป็นลูกศิษย์ของท่านด้วยเช่นกัน และทรงรับสั่งว่า “ถ้าเจ้าพระยายมราชตาย ฉันจะต้องนุ่งขาวให้” ทว่าพระองค์ก็สวรรคตเมื่อ พ.ศ. 2468

ท่านเจ้าพระยามีอายุยืนยาวถึง 5 แผ่นดิน คือ ตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 4 จวบจนถึงแก่อสัญกรรมสมัยรัชกาลที่ 8 เมื่อ พ.ศ. 2481 ในวัย 76 ปี

อ่านเพิ่มเติม : 

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่


อ้างอิง :

ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. คนดีที่ข้าพเจ้ารู้จัก เล่ม 4, ชมรมดำรงวิทยาฯ จัดพิมพ์, พ.ศ. 2527


เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 24 กรกฎาคม 2567