“ประถมาภรณ์มงกุฎไทย” เครื่องราชอิสริยาภรณ์ที่ถวายเป็นพุทธบูชาแด่พระทศพลญาณ

ภาพเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ที่ถวายเป็นพุทธบูชาแด่พระทศพลญาณในข้อเขียนเรื่อง “ถวายเครื่องราชอิสริยาภรณ์เป็นพุทธบูชาแด่พระพุทธอังคีรส วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม” ของผู้เขียนนั้น ผศ.ดร. ชัชพล ไชยพร ส่งข้อความมาว่า มีผู้แจ้งว่า ของพระทศพลญาณนั้นหาใช่นพรัตนราชวราภรณ์ไม่ แต่คือประถมาภรณ์มงกุฏไทย (สยาม) ซึ่งพระยาดำรงราชพลขันธ์ (คอน บุนนาค) ถวายเป็นพุทธบูชา เมื่อบวชที่วัดบรมนิวาศ ดังข้อความใน สาส์นสมเด็จ เล่มที่ ๖ ข้อความว่า

ตำหนักปลายเนิน คลองเตย
วันที่ ๑๖ มกราคม ๒๔๗๗
กราบทูล สมเด็จกรมพระยาดำรง ทราบฝ่าพระบาท

มีเรื่องขันที่จะเล่าถวาย วันหนึ่งภิกษุพระยาดำรงราชพลขันธ์วิ่งมาหาร้องขอว่าให้ช่วยดับวิปปฏิสาระของเจ้าคุณอุปัชฌา (พระพรหมมุนี) สักทีเถิด เหตุเกิดขึ้นด้วยพระยาดำรงสละตราประถมาภรณมงกุฎสยาม บูชาพระพุทธเจ้าไว้ที่พระประธานในพระอุโบสถวัดบรมนิวาส ทำให้เจ้าคุณพรหมตกใจกลัวอะไรไปร้อยแปดประการตามประสาอิน พระยาดำรงจะอธิบายแก้ไขสักเท่าใดท่านก็ไม่เชื่อจะถอนตรากลับก็ไม่ได้เพราะได้อุทิศแล้ว เกล้ากระหม่อมก็รับธุระจึงไปหาเจ้าคุณพรหม ชี้แจงให้ท่านเข้าใจว่า ตรานั้นมีกฎหมายบังคับอยู่แต่เพียงว่าผู้ได้รับพระราชทานตายแล้ว ทายาทต้องส่งคืนคลัง ตามที่เคยมีมาตราเปนอันตรธานไป ทายาทส่งไม่ได้ คิดเงินใช้ให้เจ้าพนักงานซื้อดวงตราเข้าคลังแทนก็ได้ ยิ่งกว่านั้น แม้ผู้ได้รับพระราชทานแต่งไปตกหาย เขาก็ไปซื้อจากคลังมาใช้แทนได้ เพราะฉะนั้นในเรื่องนี้ก็ไม่มีอะไรที่พึงวิตก ให้ทายาทของพระยาดำรงไปซื้อมาไว้ที่บ้านใหม่อีกดวงหนึ่ง เมื่อพระยาดำรงตายทายาทก็เอาส่งแทนก็แล้วกัน แล้วเกล้ากระหม่อมก็ช่วยสนับสนุนพูดกับพระยาดำรงว่า จงบอกลูกชายให้ไปหาเกล้ากระหม่อม จะช่วยจัดการให้สำเร็จไป เจ้าคุณพรหมท่านท้วงว่าราคามากอยู่ เกล้ากระหม่อมแก้ว่าถึงมากเท่าไรเขาก็มีเงินพอซื้อได้ ท่านท้วงอีกว่าเอาตรามาถวายพระจะมิผิดดอกกระมัง เกล้ากระหม่อมแก้ว่าไม่มี ชี้ตัวอย่างให้ท่านเห็น มีเรื่องคล้ายกันเช่นนี้ คือพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ออกไปบวชที่เมืองลังกา ไปสร้างพระเจดีย์ เอาเครื่องยศที่ได้รับพระราชทานทุกอย่างประจุบูชาไว้ในนั้น ครั้นเธอกลับเข้ามาเธอก็มาหาซื้อใช้แทนใหม่ เธออยู่ได้จนทุกวันนี้ ไม่เห็นมีผิดอะไร ตามคำสนทนากันนี้ดูทีท่านจะพอแล้วพาไปดูในพระอุโบสถ เห็นสายสะพายคล้องนิ้วพระหัตถ์พระพุทธรูปห้อยอยู่ ก็คือพระยาดำรงเอาอย่างพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงทรงสละสายสะพายนพรัตนบูชาพระชินราชนั้นเอง แต่สายนพรัตนที่พระชินราชเปนแต่ผ้าเปล่า นี่มีดวงตราเล็กติดอยู่กับสายสะพายด้วย ก็ไม่ประหลาดอะไร เพราะตราเล็กมงกุฎสยามไม่มีราคาแพงเหมือนตรานพรัตนซึ่งมีเพ็ชรพลอยฝัง

ควรมิควรแล้วแต่จะโปรด
(ลงพระนาม) นริศ

ภาพพระทศพลญาณ วัดบรมนิวาศ กรุงเทพฯ มีเครื่องราชอิสริยาภรณ์ประถมาภรณ์มงกุฏไทย (สยาม) ห้อยที่นิ้วพระหัตถ์