“ขูลูนางอั้ว” เรื่องโศกนาฏกรรมรักที่เป็น “โรเมโอ แอนด์ จูเลียต” แห่งอีสาน

การซ้อมละครเวที Romeo and Juliet จัดโดย Bell Shakespeare Company เมื่อพฤษภาคม 2006 (ภาพจาก WILLIAM WEST / AFP)

จากโรเมโอกับจูเลียต ถึง “ขูลูนางอั้ว” โศกนาฏกรรมรักกับความขัดแย้งระหว่างครอบครัวของภาค อีสาน

อังกฤษมีวรรณกรรมโศกนาฏกรรมความรักเรื่อง โรเมโอ แอนด์ จูเลียต ภาค อีสาน ของไทยก็มีโศกนาฏกรรมความรักคือเรื่องขูลูนางอั้ว เช่นกัน

“A time us some day there’ll be
When chains are Tron
By courage born of a love that’s free…”

เนื้อเพลง A time us some บางส่วนที่ยกมา สื่อความหมายถึงการมีความหวังที่จะมีอิสรภาพในความรัก เป็นเหมือนภาพสะท้อนความปรารถนาของตัวละครเอกทั้งสองได้เป็นอย่างดี เพลงดังกล่าวเป็นเพลงประกอบภาพยนตร์เรื่อง โรเมโอ แอนด์ จูเลียต (Romeo and Juliet) ปี 1968 โดยภาพยนตร์เรื่องนี้สร้างขึ้นจากบทประพันธ์ของ วิลเลียม เชกสเปียร์ (William  Shakespeare) กวีเอกของโลกชาวอังกฤษ ที่แต่งในปี 1595

โรเมโอ แอนด์ จูเลียต นั้นเป็นเรื่องราวโศกนาฏกรรมรักต้องห้ามในเมืองเวโลนา (Verona) ประเทศอิตาลี ท่ามกลางความขัดแย้งระหว่าง 2 ตระกูล ได้แก่ ตระกูลมอนตะคิวของโรเมโอ กับตระกูลคาปุเล็ตของจูเลียต เรื่องจบลงพร้อมกับความเศร้าและความสูญเสียของตัวละครเอกทั้งคู่และครอบครัวของทั้งสองฝ่าย

แน่นอนว่าพล็อตเรื่องโศกนาฏกรรมความรักที่ถูกกีดกันจากพ่อแม่หรือผู้นำของตระกูล ไม่ได้มีแค่ที่ต่างประเทศเท่านั้น ในแถบภาค อีสาน ของไทยก็มีวรรณกรรมเรื่องหนึ่งที่มีเนื้อหาคล้ายๆ กับโรเมโอ แอนด์ จูเลียต อยู่เช่นกัน

…ถึงฮักเฮาสิถืกกีดกัน แต่ว่าน้องนั้นกะฮักอ้ายคือเก่า

ดั่งตำนานรักที่เคยบอกเล่า เรื่องขูลูท้าวมักกับสาวอั้วนาง

เรื่องขูลูท้าวมักกับสาวอั้วนาง…

เนื้อเพลงบางส่วนที่ยกมา จากเพลง “ขูลูนางอั้ว” เพลงหมอลำที่มีการผสมผสานคำร้องระหว่างลำเพลินกับสรภัญญ์เข้าไว้ในเพลง โดยมีความหมายว่า “แม้ความรักจะถูกกีดกัน แต่ก็ยังคงรักเหมือนเดิม เหมือนดั่งเช่นตำนานความรักของท้าวขูลูกับนางอั้ว” เพลงดังกล่าวดัดแปลงมาจากวรรณกรรมทางภาคอีสานที่มีชื่อว่า ขูลูนางอั้ว เป็นวรรณกรรมท้องถิ่นที่ไม่มีหลักฐานถึงผู้แต่งและปีที่แน่ชัด ต้นฉบับเป็นหนังสือเขียนด้วยอักษรธรรม มี 4 ผูก ของวัดน้ำคำแดง ตำบลเตย อำเภอม่วงสามสิบ จังหวัดอุบลราชธานี

คำว่า ขูลูนางอั้วนั้นมาจากชื่อดอกไม้ชนิดหนึ่งที่เรียกตามภาษาถิ่นอุบลฯ มีลักษณะคล้ายดอกอัญชัน มีสีม่วงเข้มจนถึงอ่อน กับดอกนางอั้ว ที่มีสีขาวคล้ายดอกมหาหงส์ เป็นพืชตระกูลว่าน ซึ่งคนอีสานเชื่อกันว่า “มีดอกนางอั้วขึ้นที่ใด ที่นั่นจะมีดอกขูลูเกิดขึ้นในบริเวณเดียวกันอยู่เสมอ” เรียกได้ว่าขูลูนางอั้ว คือตำนานต้นกำเนิดของดอกไม้ทั้งสองชนิดนี้

ภาพเขียนแสดงวิถีชีวิตของชาวอีสาน (ภาพจากหนังสือ “ฮูบแต้ม ในสินอีสาน งานศิลป์สองฝั่งโขง” ของคุณสุมาลี เอกชมนิยม)

ขูลูนางอั้ว เป็นเรื่องราวโศกนาฏกรรมความรักของท้าวขูลูกับนางอั้วที่มีอุปสรรคมาจากความขัดแย้งของมารดาทั้ง ๒ ฝ่าย ก่อนจะนำไปสู่จุดจบของตัวละครเอกทั้งสอง ซึ่งเรื่องราวก็จะเป็นไปในทำนองเดียวกับโศกนาฏกรรมแบบเรื่อง โรเมโอ แอนด์ จูเลียต

ตัวเนื้อหาของเรื่องนั้นมีความใกล้เคียงกัน โดยมีปมปัญหาที่มาจากความขัดแย้งของทั้งสองฝ่าย ในเรื่อง โรเมโอ แอนด์ จูเลียต เป็นความขัดแย้งกันของทั้งสองตระกูลที่มีมาตั้งแต่สมัยบรรพบุรุษ ส่วนเรื่องขูลูนางอั้ว เริ่มต้นมาจากนางจันทา แม่ของนางอั้วที่มีความแค้นกับนางพิมพากาสีแม่ของขูลู เมื่อครั้งที่ตนตั้งท้องอ่อนๆ ได้ไปเยี่ยมนางพิมพากาสีที่กำลังตั้งท้องอยู่เช่นกัน แล้วเห็นผลส้มสุกในเมืองของนางพิมพากาสีจึงเกิดอยากรับประทานขึ้นมา แต่ถูกปฏิเสธโดยให้เหตุผลว่าผลส้มยังไม่สุก จึงทำให้นางจันทาไม่พอใจ และตัดขาดความสัมพันธ์ฉันมิตร พร้อมกับกีดกันไม่ให้ลูกของตนเกี่ยวดองกัน ตามสัญญาที่เคยให้ไว้เมื่อครั้งยังเป็นเพื่อนรักกัน

อีกทั้ง นางเอกอย่าง จูเลียต ก็ยังถูกบังคับให้แต่งงานโดยที่ตนเองไม่เต็มใจ เช่นเดียวกันกับ นางอั้วที่ถูกนางจันทาผู้เป็นมารดาบังคับให้แต่งงานกับขุนลางเจ้าเมืองขอม ซึ่งนั้นก็เป็นสิ่งที่นำไปสู่จุดจบของโศกนาฏกรรมทั้งสองเรื่อง

เรื่องราวของ โรเมโอ แอนด์ จูเลียต และ ขูลูนางอั้ว แม้ว่าจะเป็นโศกนาฏกรรมอันนำไปสู่จุดจบของตัวละครเอกทั้งคู่ ก็ยังคงเป็นเรื่องราวที่ให้ความบันเทิงและสร้างความประทับใจในความรักของคนทั้งสอง กับผู้อ่าน ที่ไม่ว่าจะเป็นชนชาติใดก็ตาม

อ่านเพิ่มเติม :

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่


อ้างอิง :

พิชัย ศรีภูไฟ . สตรีในวรรณกรรมอีสาน. ปริญญานิพนธ์ ศศ.บ .มหาสารคาม : มหาวิทยาลัยศรีนตรินทรวิโรฒ มหาสารคาม , 2532

ตำนานรัก ขูลูนางอั้ว

เพลง A time us some : Andy Williams : https://www.youtube.com/watch?v=4FHpmn-KYec

เพลง ขูลูนางอั้ว : ดอกฟ้า เพชรภูพาน : https://www.youtube.com/watch?v=GIiEaC9c6O4


แก้ไขปรับปรุงเนื้อหาในระบบออนไลน์เมื่อ 28 พฤศจิกายน 2561