รู้หรือไม่ว่าการประกวดนางงามไทย คือหนึ่งในมรดก “คณะราษฎร” หลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง 24 มิถุนายน 2475

เรื่องนี้ ณัฐธิดา ทองเกษม นักวิชาการอิสระ ผู้เชี่ยวชาญด้านนางงาม บอกกับ “ศิลปวัฒนธรรม” ว่า ถ้าย้อนดูประวัติศาสตร์การประกวดนางงามในสังคมไทยแล้ว จะพบร่องรอยตั้งแต่ พ.ศ. 2473 ซึ่งมีเวทีประกวดนางงามที่ขึ้นชื่อว่าเก่าแก่สุดในไทย คือ “กุหลาบลำพูน” ที่จังหวัดลำพูน

ที่มาของการเวทีการประกวดกุหลาบลำพูน เกี่ยวพันกับประวัติศาสตร์เศรษฐกิจและสังคมของภาคเหนือ เพราะตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 5 เป็นต้นมา มีการทำสัมปทานป่าไม้ในพื้นที่ภาคเหนือตอนบน มีกลุ่มบริษัทต่างชาติที่ส่วนมากเป็นชาวอังกฤษเข้ามารับสัมปทาน เมื่อเข้ามาแล้วก็ต้องสานสัมพันธ์และสร้างเครือข่ายกับกลุ่มเจ้านายท้องถิ่นเพื่ออำนวยผลประโยชน์กันและกัน

กลุ่มนักธุรกิจต่างชาติและเจ้านายท้องถิ่นมักจัดงานรื่นเริงสังสรรค์ผ่านกิจกรรมชกมวย หรือการแสดงดนตรี ซึ่งการประกวดนางงามก็พัฒนามาจากงานกิจกรรมสังสรรค์นี่เอง

นอกจากนี้ ยังมีการประกวดนางงามในปี 2476 ใน งานสงกรานต์เชียงใหม่ ที่มีการประกวดสาวงามประจำร้าน ซึ่งใครจะเป็นสาวงามก็ขึ้นอยู่กับผลโหวตของผู้เข้าร่วมงาน

ส่วนรูปแบบการประกวดนางงามที่คนไทยรู้จักกันดี คือ การประกวดนางงามระดับชาติ มีที่มาที่ไปจากการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475

วันที่ 24 มิถุนายน 2475 คณะราษฎรเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์เป็นระบอบประชาธิปไตย แต่เนื่องจากแนวคิดประชาธิปไตยเป็นของใหม่ของประเทศไทยในยุคนั้น คนไทยส่วนใหญ่ยังไม่รู้จักว่า ประชาธิปไตยและรัฐธรรมนูญคืออะไร รัฐบาลจึงต้องหากิจกรรมมาดึงดูดให้ผู้คนมาเรียนรู้

เป็นที่มาของการจัดงานฉลองรัฐธรรมนูญ จัดขึ้นครั้งแรกระหว่างวันที่ 8-10 ธันวาคม 2475

ภายในงานมีกิจกรรมต่างๆ เช่น การแสดงละคร การแข่งขันโต้วาที ฯลฯ โดยสอดแทรกวิธีคิดของรูปแบบการปกครองระบอบใหม่ให้ประชาชนทุกชนชั้นทั่วประเทศได้เรียนรู้ว่า ประชาธิปไตยและรัฐธรรมนูญคืออะไร

อย่างไรก็ตาม ในเดือนตุลาคม ปี 2476 เกิด “กบฏบวรเดช” คณะราษฎรถูกท้าทายจากระบอบเก่า เพื่อป้องกันปัญหาที่จะเกิดขึ้นในอนาคต จึงต้องตอกย้ำความสำคัญของรัฐธรรมนูญ ทำให้มีการขยายการจัดงานฉลองรัฐธรรมนูญ ซึ่งแต่ละอำเภอ แต่ละจังหวัด ต้องหากิจกรรมใหม่ๆ ดึงดูดผู้คนให้มาเรียนรู้ประชาธิปไตย

เมื่อภูมิหลังของคณะราษฎรเกินครึ่งเป็นนักเรียนนอก จึงเอาแนวคิดการประกวดนางงามที่ได้รับความนิยมในโลกตะวันตกมาจัดขึ้นที่ประเทศไทย กลายเป็นจุดกำเนิดการประกวดนางงามไทยในปี 2477

“การประกวดนางงามครั้งแรกจัดขึ้นเพื่อต้องการหากิจกรรมใหม่ๆ มาดึงดูดประชาชน และอีกประการ คือ ต้องหากิจกรรมมาเชิดชูความเท่าเทียมของสตรี เพราะว่าแนวคิดประชาธิปไตยนั้นทุกเพศทุกวัยมีความเท่าเทียมกัน

“ก่อนหน้าปี 2475 ผู้หญิงยังไม่มีสิทธิทางการเมือง ยังไม่มีสิทธิในการเลือกตั้ง แต่หลัง 2475 ผู้หญิงในยุคประชาธิปไตยมีสิทธิมีเสียงทางการเมือง มีบทบาทนอกบ้าน มีบทบาทที่เท่าเทียมกับผู้ชาย ดังนั้นแนวคิดในการประกวดนางงามไทยในปี 2477 จึงเกิดขึ้นมาด้วยเหตุผลนี้” ณัฐธิดา บอก

การประกวดนางสาวสยามครั้งแรก ประกาศรับสมัครในวันที่ 16 พฤศจิกายน 2477 ผ่านสื่อสิ่งพิมพ์ แล้วจะจัดการประกวดขึ้นในงานฉลองรัฐธรรมนูญ คือ ราวๆ วันที่ 10 ธันวาคม แต่ด้วยระยะเวลาการประกาศรับสมัครไปจนถึงการประกวดค่อนข้างกระชั้น คือมีเวลาไม่ถึง 1 เดือน ทั้งการประกวดนางงามยังเป็นเรื่องใหม่ ทำให้ไม่มีใครมาสมัคร

รัฐบาลจึงต้องหาวิธีแก้ปัญหา ซึ่งท้ายสุดก็ใช้วิธีสั่งการไปยังผู้ว่าราชการจังหวัดต่างๆ ให้ช่วยส่งตัวแทนผู้หญิงแต่ละจังหวัดเข้ามาประกวด คล้ายกับแนวคิดการประกวด “มิส อเมริกา” ของสหรัฐอเมริกา ที่ให้สาวงามจากแต่ละรัฐมาขึ้นเวที

ในที่สุด การประกวดนางสาวสยามปี 2477 ก็ได้ผู้เข้าประกวดทั้งสิ้น 16 คน ซึ่งผู้ครองตำแหน่งคนแรกก็คือ กันยา เทียนสว่าง สร้างตำนานนางงามไทยคนแรกหลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง

อ่านเพิ่มเติม : 

• เปิดเส้นทาง 100 ปี “นางงามไทย” กับคำตอบว่าทำไมคนไทย “บ้านางงาม” ?
• ชีวิตรักของนางงามยุคคณะราษฎร จากเวที สู่ภริยาทูต-คุณนายเหล่าทัพ-ร่วมเชื้อพระวงศ์
• “นางงาม” ที่ได้ชื่อว่าเป็นเมียน้อย “จอมพล สฤษดิ์” ได้อะไรเป็นรางวัล?

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่

เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 24 มิถุนายน 2568