“ถ้าจะเอาแบบ Fascist ทีเดียว และมี fascist party ขึ้น บางทีจะดีและเป็น way out ที่ดีที่สุดแต่จะทำได้หรือ?”

พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชทานรัฐธรรมนูญ, 10 ธันวาคม 2475

“เขาสอนให้เด็กของเขานิยมการปกครองอย่างวิธีของ Fascism ได้ แต่เราจะสอนคนไทยให้นิยมการปกครองอย่าง absolute monarchy ได้หรือ? ฉันสงสัยมาก เพราะถ้าทำเดี๋ยวนี้ มันช้าเกินไปเสียแล้ว.

ความนิยมและนับถือในพระองค์สมเด็จพระเจ้าแผ่นดินอย่างที่เคยเปนมาแต่ก่อน ฉันเห็นว่าจะกลับให้ฟื้นขึ้นอย่างแต่ก่อนไม่ได้อีกแล้ว เพราะคนที่เปนบิดาของเด็กๆ ที่กำลังเรียนอยู่เดี๋ยวนี้ เคยชินและชอบการนินทาพระเจ้าแผ่นดินเสียจนติดตัวแล้ว.

เมื่อเราใช้วิธีการปกครองอย่าง Dictator แต่ไม่ใช้วิธีการอื่นๆ ของ dictator กลับใช้วิธีการของ democracy หลายอย่าง จึงเปนการครึ่งๆ กลางๆ และยังไม่ตกลงใจกันจริงๆ ว่าจะเอาอย่างไรด้วย. ถ้าจะไม่ใช้แบบ democracy ก็กลัวฝรั่งจะติเตียนว่า uncivilized. Italy เขาไม่ต้องกลัว ใครจะด่าก็ช่าง. เมืองเราจะต้องตก between two stools เพราะลังเลใจ.

ที่จริงถ้าจะเอาแบบ Fascist ทีเดียว และมี fascist party ขึ้น บางทีจะดีและจะเป็น way out ที่ดีที่สุดเแต่จะทำได้หรือ?”

พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชกระแสลงวันที่ 27 พฤษภาคม 2475 ถึงสมาชิกอภิรัฐมนตรีสภาเรื่องการศึกษาในระบอบ Fascism ของอิตาลี ตามที่พระองค์เจ้าธานีนิวัตินำเรื่องขึ้นกราบบังคมทูล


เผยแพร่ครั้งแรกในระบบออนไลน์ เมื่อ 16 กันยายน พ.ศ.2559