“แม่พลอยจ๋า แม่พลอยเคยขึ้นพระบาทหรือยัง?” เมื่อคึกฤทธิ์ ซ่อนเงื่อนงำล้ำลึกในฉากเด็ดสี่แผ่นดิน

วัดพระพุทธบาท สระบุรี ที่ประดิษฐานรอบพระพุทธบาท ภาพวาดลายเส้นโดยคาเตนัชชี จากรูปสเก็ตช์ของมูโอต์

สำหรับคนกรุงเทพฯ คนเขตจังหวัดภาคกลาง เป็นร้อยๆ ปีมาแล้วมีโอกาสเมื่อใด ทั้งชาวบ้าน ขุนนาง พระ จะต้องไปสักการะพระพุทธบาทเมืองสระบุรีให้ได้สักครั้งในชีวิต ถือเป็นกุศลเสมอการสะสมบุญไว้ “ขึ้นสวรรค์” ก็ขนาดวรรณกรรม สี่แผ่นดิน อันเลื่องชื่อของ ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมช ในคืนแรกของการแต่งงาน ส่งตัวเจ้าสาวเสร็จ ฉากเด็ดนี้คุณชายคึกฤทธิ์ยังเขียนไว้ว่า

“ในห้องหอนั้น มีคุณเปรมนั่งอยู่หน้าเตียงคนเดียว คุณเปรมก้มลงกราบผู้ใหญ่ พลอยกราบคุณเปรม ท่านเจ้าคุณและคุณสายให้พรคู่บ่าวสาว เสร็จแล้วก็ออกจากห้องไป ปล่อยให้พลอยอยู่ตามลำพังกับคุณเปรมครั้งแรกในชีวิต

พลอยนั่งก้มหน้าดูพรมสีแดง เป็นลายดอกกุหลาบสีเหลืองอย่างพินิจพิเคราะห์ เหมือนกับจะทำความรู้จักกับขนสัตว์ในพรมนั้นทุกเส้น ทั้งสองคนต่างนั่งนิ่งอยู่อีกนาน ในที่สุด คุณเปรมก็กระถดตัวเข้าใกล้อีกนิดหนึ่ง และถามขึ้นด้วยน้ำเสียงที่เบาเกือบเป็นกระซิบ และด้วยถ้อยคำที่พลอยนึกไม่ถึงเลยว่า

“แม่พลอยจ๋า แม่พลอยเคยขึ้นพระบาทหรือยัง?” 

จิตรกรรมฝาผนังภายในพระอุโบสถวัดมหาสมณาราม จังหวัดเพชรบุรี ภาพพระพุทธบาท สระบุรี ที่ขุนนางข้าราชการจากกรุงเทพฯ และข้าราชการเมืองเพชรนิยมเดินทางไปจาริกแสวงบุญ

ดิฉันอ่านวรรณกรรม “สี่แผ่นดิน” จบเล่มมาตั้งแต่อายุ 7 ขวบ เรื่องอื่นๆ ในหนังสือลืมไปมากแล้ว แต่เรื่องไหว้พระบาทค้างคาอยู่ในความทรงจำมาจนกำลังจะแก่แล้วนี้แหละ สิบกว่าปีก่อนยังนั่งนึกขำ คุณชายคึกฤทธิ์นี้สุดยอดนักเขียนจริงๆ ซ่อนเงื่อนงำล้ำลึกไว้ในสำบัดสำนวนหลายช่วงชั้น

เอาเถอะ-ใครจะตีความคำพูดของคุณเปรมเช่นใด ก็ตามแต่กุศล-อกุศลจิต ของแต่ละคนไปก็แล้วกัน

อ่านเพิ่มเติม :

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่


อ้างอิง :

นิพัทธ์พร เพ็งแก้ว. “จาริกธรรมที่วัดมหาสมณาราม, ” ใน ศิลปวัฒนธรรม ฉบับเดือนมกราคม 2561.


เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 29 เมษายน 2561