ผู้เขียน | กองบรรณาธิการศิลปวัฒนธรรม |
---|---|
เผยแพร่ |
พระราชพิธีบรมราชาภิเษก เป็นพระราชพิธีที่มีความศักดิ์สิทธิ์และยิ่งใหญ่ มีเครื่องประกอบพระราชพิธีจำนวนมาก พืชพรรณที่นำมาประดับตกแต่งใช้ในการพระราชพิธีนี้ จึงล้วนแล้วแต่เป็น “พืชพรรณมงคล” ทั้งสิ้น
ดอกจำปา มีความเชื่อว่าเป็นดอกไม้สวรรค์ จะร่วงหล่นมาในวาระโอกาสพิเศษสำคัญ เช่น โอกาสที่พระพุทธเจ้าตรัสรู้ อย่างที่พบเห็นได้ตามจิตรกรรมฝาผนัง ที่เขียนดอกจำปาแซมลงมากับภาพเทพชุมนุม
ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษกจะเห็นดอกจำปาทำจากทองคำแท้จัดเป็นช่อ ผูกไว้โดยรอบพระนพปฎลมหาเศวตฉัตร ที่ปักตั้งอยู่เบื้องหลังพระที่นั่งภัทรบิฐ (ประดิษฐานอยู่เบื้องตะวันตกเฉียงเหนือในพระที่นั่งไพศาลทักษิณ) ที่พระมหากษัตริย์เสด็จพระราชดำเนินประทับ เพื่อทรงรับการถวายเครื่องราชกกุธภัณฑ์ พระแสงอัษฎาวุธ เครื่องราชูปโภคและราชสมบัติ
ดอกพิกุล เป็นดอกไม้ที่เมื่อยังสดและแห้งก็มีกลิ่นหอมเย็น คนไทยจึงถือเป็นดอกไม้วิเศษ ราชสำนักไทยนิยมทำดอกพิกุลทอง ดอกพิกุลเงิน ให้องค์ประธานทรงโปรยระหว่างการประกอบพระราชพิธีเสมอ เช่น พระราชพิธีบรมราชาภิเษก, พระราชพิธีลงสรง ฯลฯ
ใบมะตูม เป็นใบไม้ที่ใช้ประกอบพิธีมงคล เป็นใบไม้ศักดิ์สิทธิ์ของศาสนาพราหมณ์-ฮินดู ใบมะตูมมีลักษณะเป็น ๓ แฉก เป็นเครื่องหมายของตรีมูรติ ในการจารึกพระสุพรรณบัฏ ดวงพระราชสมภพ แกะพระราชลัญจกร และจารึกพระสุพรรณบัฏพระบรมวงศ์ ราชครูประธานพิธีพราหมณ์จะวางใบมะตูมที่พระสุพรรณบัฏ ดวงพระราชสมภพ และพระราชลัญจกร นอกจากนี้ ยังใช้ใบมะตูมในพระราชพิธีอื่นๆ อีกด้วย
ใบมะม่วง ตามคติฮินดูเชื่อว่ามะม่วงเกิดที่เขาไกรลาส และว่าเป็นภาคหนึ่งของพระพรหม มะม่วงจึงเป็นต้นไม้ศักดิ์สิทธิ์ ใบมะม่วง, ใบทอง, ใบตะขบ จัดตามจำนวนที่กำหนดคือ ๒๕ ใบ ๓๒ ใบ ๙๖ ใบ ตามลำดับ มัดเป็นช่อและหุ้มโคนด้วยผ้าขาว เรียกว่า “ใบสมิต”
ใบสมิต เป็นใบไม้มงคลที่พราหมณ์จัดทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวายพระมหากษัตริย์ในพระราชพิธีสำคัญ เช่น พระราชพิธีบรมราชาภิเษก, พระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษาในโอกาสครบรอบนักษัตร เช่น ๕ รอบ ๖ รอบ พราหมณ์นำไปทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวายพระมหากษัตริย์ในพระราชพิธีสำหรับใช้ปัดพระองค์ เพื่อปัดภัยต่างๆ ออกจากพระองค์
หญ้าคา เป็นหญ้าที่ได้รับน้ำอมฤตจากการกวนเกษียรสมุทรระหว่างเทวดาและอสูรตามความเชื่อของศาสนาพราหมณ์ จึงใช้หญ้าคาเป็นเครื่องบูชาเทพเจ้า เพื่อสะเดาะเคราะห์ สำหรับศาสนาพุทธมีการใช้หญ้าคาปูลาดต่างอาสนะของพระพุทธเจ้า ซึ่งในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก มีการใช้หญ้าคาปูลาดพระที่นั่งภัทรบิฐ
ไม้มะเดื่อ ตามความเชื่อในศาสนาพราหมณ์นั้น ไม้มะเดื่อเป็นที่ประทับของเทพเจ้าตรีมูรติ ส่วนในศาสนาพุทธ ไม้มะเดื่อเป็นต้นไม้ที่พระโกนาคมน์-อดีตพระพุทธเจ้า ประทับนั่งตรัสรู้ ดังนี้จึงนำไม้มะเดื่อมาทำเป็นพระที่นั่งอัฐทิศอุทุมพรราชอาสน์
ที่ยกมานี้เป็นเพียง “พืชพรรณมงคล” ส่วนหนึ่ง ยังมีต้นไม้ ใบไม้ และพืชผลอื่นๆ ที่มีนัยของความเป็นสวัสดิมงคล เพื่อถวายพระพรพระมหากษัตริย์ในพระราชพิธีต่างๆ
ข้อมูลจาก
ดร.นนทพร อยู่มั่งมี, ผศ.ดร.พัสวีสิริ เปรมกุลนันท์. เสวยราชสมบัติกษัตรา, สำนักพิมพ์มติชน มีนาคม ๒๕๖๒.
ณัฏฐภัทร จันทวิช. พระราชพิธีบรมราชาภิเษก, กรมศิลปากรจัดพิมพ์เฉลิมพระเกียรติ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช เนื่องในวโรกาสพระราชพิธีมหามงคล เฉลิมพระชนมพรรษา ๕ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๓๐.
พระราชพิธีบรมราชาภิเษก. กระทรวงวัฒนธรรม ๒๕๖๐.