เมื่ออัญเชิญพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจากพระราชวังดุสิตไปประดิษฐาน ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทในตอนค่ำวันที่ 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 แล้ว รัชกาลที่ 6 ทรงเรียกกรมทหารมหาดเล็กมาตั้งแถวที่หน้าพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท ดังที่พระองค์ทรงบันทึกไว้ใน “ประวัติต้นรัชกาลที่ 6” ไว้ว่า

“วันที่ 26 ตุลาคม เวลาบ่าย 4 นาฬิกา ฉันได้กระทำพิธีอัน 1 เนื่องด้วยกรมทหารมหาดเล็ก, คือได้ให้เรียกกรมนั้นมาตั้งแถวที่หน้าพระที่นั่งจักรีมหาปราสาททั้ง 2 กองพัน, และกรมนครชัยศรีได้นัดให้บรรดาผู้ที่เปนนายทหารมหาดเล็กเก่า กับนายทหารผู้ใหญ่ในกรมยุทธนาธิการมาพร้อมกันด้วย. เริ่มต้นฉันลงจากพระที่นั่งไปเดิรตรวจแถว, แล้วได้ไปยืนตรงหน้าแถว, พูดกับทหาร กล่าวถึงประวัติกรมนั้นโดยย่อ, สรุปความว่าจำเดิมตั้งแต่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงตั้งขึ้นเปนกรมทหารรักษาพระองค์, เปนที่ไว้วางพระราชหฤทัย, และได้ทรงบังคับบัญชากรมนี้โดยพระองค์เอง, จนต่อมามีพระราชกิจประมวลมากขึ้น, จึ่งได้ทรงตั้งผู้รับพระบรมราชโองการเปนผู้บังคับการเปนลำดับมา, จนถึงตัวฉันเองได้เปนผู้บังคับการเปนที่สุด, มาบัดนี้ทูลกระหม่อมได้เสด็จสวรรคตแล้ว, เปนข้อที่ทำให้เศร้าโศกทั่วทุกตัวคน, เชื่อว่าทหารมหาดเล็กคงจะรู้สึกเช่นนั้นทั่วกัน.

กรมทหารนั้นได้รับราชการสนองพระเดชพระคุณมาโดยความจงรักภักดีเรียบร้อยตลอดมา, ฉันจึ่งเห็นว่าสมควรจะถวายกรมนี้ไว้แด่สมเด็จพระบรมชนกาธิราช ให้ปรากฏเปนที่สืบไปชั่วกัลปาวสาน, เพราะฉนั้นแต่วันนั้นต่อไปให้เรียกนามว่า ‘กรมทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว’, และให้ติดอักษรพระปรมาภิไธยย่อ ‘จ.ป.ร.’ ที่อินทรธนู, ส่วนตัวฉันเองรับเปนนายพันเอกพิเศษของกรมนั้นสนองพระองค์ทูลกระหม่อม. และมอบให้น้องชายเล็กเปนผู้บังคับการต่อไป. เมื่อมอบตำแหน่งแล้วผู้บังคับการใหม่บอกแถวกรมกระทำการเคารพ, แล้วฉันจึ่งได้ออกไปยืนที่มุขตวันตกหอพระสมุดวชิรญาณ (เดี๋ยวนี้เป็นสาลาสหทัยสมาคม), กรมทหารได้เดิรผ่านสวนสนามไป, แล้วเปนเสร็จพิธี.”

(อ่านรายละเอียดเพิ่มเติมได้ใน เบื้องลึก เบื้องหลัง ในพระราชบันทึกเรื่อง “ประวัติต้นรัชกาลที่ 6” เขียนโดยวรชาติ มีชูบท. จัดพิมพ์โดย สนพ.มติชน)

เผยแพร่ครั้งแรกในระบบออนไลน์ เมื่อ 26 ตุลาคม พ.ศ.2559