บทความนี้ คัดย่อมาจาก “ข้าราชการ กับ ราษฎร ในทัศนะของสมเด็จพระยาดำรงราชานุภาพ” ของสายชล สัตยานุเคราะห์ ที่เคยตีพิมพ์ในนิตยสาร “ศิลปวัฒนธรรม” ฉบับเดือน...

ผู้คนในไทยสมัยโบราณนอกเหนือจากชนชั้นระดับเจ้านายและขุนนางแล้ว ส่วนใหญ่ถูกนิยามว่า "ไพร่" และ "ทาส" ในบรรดาชนชั้นไพร่ที่ทำการเกษตร เมื่อประสบปัญหาด้านผ...

แถบลุ่มแม่น้ำมูลตอนบนโดยเฉพาะเมืองนครราชสีมาและบริวาร มีความสำคัญมากในฐานะที่เป็นหัวเมืองสำคัญในดินแดนที่ราบสูงภาคอีสานของสยาม ไพร่ในแถบนี้จึงมักถูกเก...

“การที่พวกเลก, พวกไพร่ ถูกผูกติดอยู่กับที่ดินนั้น ไม่ใช่ล่ามโซ่ไว้จริงๆ หรอก เขาเอาประเพณีนี่แหละข่มไว้ ตัวประเพณีนี่แหละที่อาจฆ่าคนได้ถึงเจ็ดชั่วโค...

รัฐโบราณในดินแดนประเทศไทย อย่างล้านนา, สุโขทัย และอยุธยา ต่างเรียก “กำลังคน” ของตนเองว่า “ไพร่” เช่นเดียวกับ อักขราภิธานศรับท์ ที่ให้ความหมายคำนี้ไว้ว...

"ระบอบการปกครองแบบอยุธยา ที่ตกทอดมาจนถึงต้นสมัยรัตนโกสินทร์ เป็นระบอบที่บาปกรรมทำความเสื่อมโทรมให้แก่ชาติและนิสัยใจคอของพลเมืองไทย" วาทะของ "หลวงวิจิ...

ความรักต่างชนชั้นเป็นอีกหนึ่งเรื่องราวที่เกิดขึ้นในแทบทุกอารยธรรม ส่วนใหญ่แล้วมักถูกเล่าในเชิงโศกนาฎกรรม สำหรับในไทยแล้วก็มีบันทึกหลักฐานทางประวัติศาส...

คำว่า งามทั้งห้าไร่ เป็นสำนวนเก่าของไทยอีกสำนวนหนึ่ง ซึ่งในปัจจุบันไม่มีใครพูด แต่ในสมัยต้นกรุงรัตนโกสินทร์คงพูดกันมาก จึงมีใช้ในวรรณคดีหลายเรื่อง เหต...