พันโท หม่อมเจ้าจุลดิศ ดิศกุล ทรงเป็นพระโอรสพระองค์โตของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพกับหม่อมเฉื่อย ดิศกุล ประสูติในยามดึกของวันที่ ๒๗ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๒๔ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวพระราชทานพระนามว่า “จุลดิศ” ครั้นเติบใหญ่ได้เข้าถวายตัวเป็นข้าทูลละอองฯ ในสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ จนกระทั่งเสด็จทิวงคตแล้ว จึงได้รับพระมหากรุณาธิคุณจากสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงให้ไปศึกษาที่ประเทศอังกฤษเป็นเวลา ๗ ปี แล้วเสด็จกลับมารับราชการทหารในกองทัพบก

ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งให้หม่อมเจ้าจุลดิศเป็นนายทหารราชองครักษ์  ต่อมาสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพมีพระนิพนธ์ถึงพระโอรสพระองค์นี้เมื่อได้ปฏิบัติราชการใกล้เบื้องพระยุคลบาทว่า “…เมื่อเธอได้ฟังปาฐกถา ซึ่งพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวพระราชทานปลุกใจเสือป่า ทรงชี้แจงคุณของพระศาสนาและอานิสงส์ของการศึกษาพระธรรมวินัย เธอเกิดเลื่อมใสมาบอกข้าพเจ้าว่าสมัครจะบวช ก็ในเวลานั้นอายุเธอเกินกำหนดอุปสมบทมาแล้วหลายปี พอปรากฏว่าเธอสมัครจะบวช พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวกับทั้งสมเด็จพระพันปีหลวงก็ทรงยินดีอนุโมทนา…”

ภาพหม่อมเจ้าจุลดิศขณะทรงผนวชนี้ ถ่ายเมื่อ พ.ศ. ๒๔๕๕ ทรงได้รับพระมหากรุณาธิคุณให้เป็นนาคหลวง ณ พระอุโบสถวัดพระศรีรัตนมหาศาสดาราม มีสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส เป็นพระอุปัชฌาจารย์ แล้วจึงเสด็จไปสถิต ณ วัดบวรนิเวศ ขณะนั้นทรงมีพระชนมายุ ๓๐ ชันษา ในภาพมีคำบรรยายเดิมว่า “ถวายเจ้าคุณญาณวราภรณ์ [สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์ (หม่อมราชวงศ์ชื่น นพวงศ์)] ไว้เป็นเครื่องหมายนับถืออย่างสูง วันที่ ๑๔ ตุลาคม ร.ศ.๑๓๑” มีตรายี่ห้อร้าน คือ ห้างถ่ายรูปบำรุงกรุง ถนนราชวงษ์ ส่วนเด็กชายไว้จุกถือตาลปัตรนั้นสันนิษฐานว่าคือ หม่อมราชวงศ์ดุษฎีดิศ ดิศกุล ซึ่งเป็นบุตรคนเดียวของพระองค์ในขณะนั้น ภายหลังเมื่อทรงลาผนวชแล้วทรงรับราชการจนถึงยศ “พันโท” ได้เป็นนายทหารราชองครักษ์ ครั้งถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงได้กราบถวายบังคมลาออกจากราชการด้วยเหตุประชวรมีอาการทุพพลภาพ และถึงสิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ ๓ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๙๐ พระชนมายุ ๖๖ ชันษา

อธิบายโดย ธงชัย ลิขิตพรสวรรค์