อับดุลเลาะห์ เจ๊ะแต          วาด

กอเซ้ง ลาเตะ                 วาด

มะรอนิง สาและ             ข้อมูล

อัฮหมัดสมบูรณ์ บัวหลวง  ข้อมูล

แพร ศิริศักดิ์ดำเกิง         เรียบเรียง

เวลาว่างจากการเรียน เด็กปอเนาะหรือโต๊ะปาเกจะพูดคุยเกี่ยวกับหลักคำสอนที่ได้เรียนมากับเพื่อน ทบทวนบทเรียนท่องจำอัลกุรอ่านและหะดิษให้คล่องแคล่วและจำขึ้นใจ หากมีคำถามนักเรียนปอเนาะจะจดจำไปถามบาบอ หรือโต๊ะครูในโรงเรียนเพื่อเข้าใจในศาสนาอิสลามลึกซึ้งยิ่งขึ้น

นอกจากทบทวนบทเรียนแล้ว เด็กผู้ชายจะจับกลุ่มกันทำกิจกรรมเพื่อพักผ่อนด้วยการเลี้ยงนกกรงหัวจุก และทำกรงนก

เด็กผู้หญิงจะใช้เวลาว่างฝึกหัดงานฝีมือกับมามา หรือเพื่อนๆ รุ่นพี่ เช่น การปักผ้าคลุมผม ที่เรียกกันว่าฮิญาบ ทำหมวกกะปิเยาะห์หมวกสีขาวที่ผู้ชายมุสลิมสวม ทำดอกไม้ประดิษญ์ เป็นการพักผ่อนและใช้เวลาว่างให้เป็นประโยชน์ ทั้งยังนำความรู้เหล่านี้ไปประกอบอาชีพได้

จบจากสถาบันปอเนาะแล้วไปทำอะไร

เมื่อเรียนจบจากปอเนาะ โต๊ะปาเกจะเป็นผู้สืบทอดศาสนา บางคนเป็นโต๊ะครูสอนศาสนาในโรงเรียนสอนศาสนา หรือไปเปิดปอเนาะที่หมู่บ้านของตนหรือในพื้นที่ที่ยังไม่มีสถาบันการสอนศาสนา บางคนเป็นอิหม่าม เป็นกรรมการมัสยิด เป็นผู้รู้ศาสนาในหมู่บ้านต่างๆ ชักชวนให้ผู้อื่นดำรงชีวิตในแนวทางแห่งอิสลามที่เคร่งครัดและยึดมั่นศรัทธาในอัลลอฮ์

ขอ “ดุอาว์” (ขอพร) ให้ผู้คนในดินแดนประเทศไทยและในโลกใบนี้จงมีแต่ความสันติสุข พึ่งพิงและเอื้ออาทรต่อกันดั่งพี่น้องตลอดไป

---

ที่มา: การ์ตูนชีวิตชาวใต้ ศิลปวัฒนธรรม ฉบับ มกราคม 2549