“…ในระยะเริ่มพุทธศตวรรใหม่ คือ ศตวรรษที่ 26 นี้, ได้มีนักศึกษาไทยจำนวนหนึ่งเริ่มศึกษาข้อมูลดิบด้วยตนเอง จึงได้เริ่มรู้สึกว่า ทฤษฎีเก่าที่ถือศิลปวัตถุสกุลหนึ่งเปนฝีมือช่างศิลปเขมรนั้น, เป็นทฤษฎีเก๊! ขณะเดียวกัน เรื่องราวที่ถือว่าบริเวณลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาชั้นเดิม เปนดินแดนในปกครองของเขมรจากนครธมตลอดกาลนั้นก็เปนเรื่องเก๊! ข้าพเจ้าสนใจอย่างยิ่งในปรากฏการณ์ใหม่ของวงการศึกษาประวัติศาสตร์ไทยดังกล่าว, จากการศึกษาเล็กๆ น้อยๆ เท่าที่พอจะทำได้ในสภาพอันยากลำบากของชีวิต ข้าพเจ้าตระหนักในความถูกต้องและคุณค่าของแนวทางใหม่แห่งการศึกษาประวัติศาสตร์ แต่ในขณะเดียวกัน ข้าพเจ้าก็ไม่เห็นด้วยอย่างยิ่งกับนักศึกษาจำนวนหนึ่ง ที่ศึกษาประวัติศาสตร์โดยเริ่มต้นจากความรู้สึกชาตินิยมกฎุุมพี (Bourgeois nationalism) ซึ่งพยายามจะพิสูจน์ทุกสิ่งทุกอย่างในลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา ตลอดถึงในภาคใต้ ให้กลับกลายเปนไทยไปทั้งหมดโดยไม่ยอมให้มีร่องรอยของเขมรโบราณหลงเหลืออยู่เลยแม้แต่น้อย…”

-จิตร ภูมิศักดิ์

ที่มา: ต้นฉบับเรื่อง “ขอม” ของ จิตร ภูมิศักดิ์ ที่ค้นพบใหม่, ศิลปวัฒนธรรมฉบับพิเศษ ข้อเท็จจริงว่าด้วย ชนชาติขอม